.png)
ΣΧΩΡΙΑΔΕΣ 16 Αυγούστου 2022
Φίλοι καλώς ορίσατε φίλοι κι αγαπημένοι
αυτό το παλιό τραγούδι το άκουσα από τον παπα Χρήστο Μάτσα από τα Κτίσματα. Θα το πω λίγο διαφορετικά:
Φίλοι καλώς ορίσαμε
Σε τούτο το Πωγωνήσιο αντάμωμα
Που τόσο τόθελε η ψυχή μας
Και χρόνια το ποθούσε.
Με αυτά τα απλά λόγια χαιρετίζω και εγώ αυτή την εκδήλωση που οργανώθηκε με μια αξιέπαινη διαπολιτιστική συνεργασία
της Ομοσπονδίας Αδελφοτήτων και Ενώσεων Επαρχίας Πωγωνίου, της Αδελφότητας Σχωριαδιτών «Η Γένεσις της Θεοτόκου», του Δήμου Πωγωνίου Ιωαννίνων και του Δήμου Δρόπολης-Πωγωνίου.
Η εκδήλωση αυτή γίνεται μέσα στα πλαίσια μιας προσπάθειας πολιτιστικής και παραδοσιακής επικοινωνίας, και είναι ένα αντάμωμα, μια σύναξη, μια τελετουργία, να γευτούμε μαζί ξανά
τη ζείδωρη μεταλαβιά μιας κοινής πολιτιστικής παράδοσης μιας πανάρχαιας κοινής ταυτότητας.
Μιας παράδοσης η οποία δεν χάθηκε και δεν αλλοιώθηκε στο διάβα του ιστορικού χρόνου, με δοκιμασίες πολέμων και κινδύνων, στην απομόνωση και στα «δεινοπαθήματα του Πωγωνίου», όπως τα καταγράφει ο Ιωάννης Λαμπρίδης, αλλά που δεν άλλαξε την πολιτισμική της ταυτότητα και δεν την μετέτρεψε σε μια «χαμένη Πατρίδα».
Αυτοί εδώ οι τόποι είναι η δική μας «απόδημη ψυχή» η οποία διατήρησε ζωντανή την καθαρή ελληνική ντοπιολαλιά, σαν ιερό φυλαχτό, είναι αυτό που κρατάει με συνέπεια και αναλλοίωτο ρυθμό, τον πανάρχαιο ίσο της πολυφωνικής μελωδίας, και σωρεύει και διαφυλάττει στην ιστορική μνήμη σαυτήν τη μουσική παράδοση, την ιστορία, τους θρύλους, τους καϋμούς και τους Μύθους του Γένους.
Τηρεί με σεβασμό τα ήθη και τα έθιμα του τόπου και της λατρείας, και κουβαλάει όλα αυτά τα τζοβαϊρικά που προσδιορίζουν την Πωγωνήσια ταυτότητα, όπου της γης φθάνει τους Πωγωνήσιους, ο «Οδυσσέας» που φωλιάζει μέσα τους, και ο νόστος που συνεχώς τους θυμίζει τη «στιά», το «παραγώνι» και τη «μάνα» του πατρογονικού.
Αυτή η εκδήλωση, δεν είναι μια απλή συνάντηση, μια μάζωξη, ένα συναπάντημα, είναι μια τελετουργία, μια μυσταγωγία, μια υπαρξιακή ανάγκη, ένα πολιτισμικό Πωγωνήσιο συλλείτουργο, είναι ένα ισχυρό πειστήριο της Πωγωνήσιας ύπαρξης και παρουσίας στο λίκνο καταγωγής, μιας παρουσίας η οποία δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, και προσδιορίζεται από το ορεινό συγκρότημα, από τούτα γύρω μας, τα πανώρια βουνά, τη Νεμέρτσικα, το Κουτσόκρανο, το Μακρύκαμπο, το Λάμποβο, το Μπουρέτο, το μοναστήρι στους Αγιούς.
Είναι μια παλιά πανάρχαια αυτοδιοικητική Κοινότητα που περιγράφεται από τον 4ο π.Χ αιώνα σαν Χαονία( Χρονικό Δρυοπίδας, Χρονικό Αργυροκάστρου κ.ά), συνεχίζει με την ίδια περιγραφή στα χρόνια του Βυζαντίου, διατηρείται στα χρόνια της τουρκικής κατάκτησης ως Ναχιγιέτ Λαχτακάστρ, ως «Παλαιά Πωγωνιακή», και στα μέσα του 19ου αιωνα εκκλησιαστικά, μετά τη συνένωση Μητροπόλεων Χειμάρας-Δελβίνου-Δρυϊνουπόλεως ως επισκοπή πάσης Χαονίας, ως «Πώγων», και συνεχίζει και μετά την απελευθέρωση ως Επαρχία Πωγωνίου.
Ο χώρος αυτός είναι διάσπαρτος από κάστρα, ίχνη αρχαίων μνημείων και τάφων, πέτρες και λιθάρια, που αποκαλύφθηκαν από τις ανασκαφές του αρχαιολόγου Ηλία Ανδρέου από το 1979 και για περισσότερα από 25 χρόνια ερευνών, ενώ τα ίχνη από μια αρχαία Φρυκτώρια στη Νεμέρτσικα, δίνει μια αρχαία ελληνική ταυτότητα μοναδική στην Ήπειρο.
Το Πωγώνι και η Δρόπολη, δύο περιοχές με ταυτόσημα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, έχουν τη μεγαλύτερη πυκνότητα ιερών Μονών και προσκυνημάτων σε όλη την Ελλάδα, πολλά, ιδρυμένα με Αυτοκρατορικά Χρυσόβουλα με παραχωρημένες εκτάσεις, ελαιόδενδρα, ζώα, μύλους και επώνυμες εμποροπανηγύρεις. Μερικά προικισμένα και με «τίμιο ξύλο». Κάπου σε αυτό το πλήθος των ιερών προσκυνημάτων που ιδρύθηκαν από τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες πρέπει να αναζητηθεί και ο μεγάλος δεσμός των Πωγωνησίων με την Κωνσταντινούπολη, που συντέλεσε να συντηρείται ένα μεγάλο ρεύμα του ξενιτεμού στην Πόλη τον 18ο και 19ο αιώνα.
Σε αυτή την ιστορική και πολιτισμική διαδρομή αυτού του τόπου θα κάνουμε μερικές αξιόλογες ιστορικές παραδοσιακές στάσεις.
Ο Πουκεβίλ σε μια από τις πολλές σελίδες ιστορίας που άφησε γράφει για τον τόπο μας «Η Μέρτσικα ονομάστηκε διαδοχικά όρος του Ποσειδώνα, όρος Χάων και Λάμποβο. Δένει τρεις μεγάλες ιστορικές εποχές αυτού του τόπου μας, την μυθολογική(θεογονία των αρχαίων), την εποχή των πρωτοελλήνων Πελασγών με τους Χάονες(το πρώτο ελληνικό φύλο της Ηπείρου), και τη Χριστιανική περίοδο με το Λάμποβο του Σταυρού.
Η αρχαιολογική έρευνα(Χρυσούλα Τζοβάρα-Σούλη- «Λατρεία του Ποσειδώνα στην Ήπειρο», εντοπίζει στην περιοχή και στην Πολύτσανη «επιγραφικές μαρτυρίες και απεικονίσεις του ταύρου του Ποσειδώνα σε αναθηματικές στήλες στο θεό». Ανάλογα ευρήματα -αγαλματίδιο του Ποσειδώνα, βρέθηκε στην Αντιγόνεια του Πύρρου στις ανασκαφές στη Γέρμα. Στην Πολύτσανη πολλές παραδόσεις καταγράφονται για μια πριγκήπισσα Αννα που της έδωσε το όνομα (πόλη της Άννας, Πολιάννη-Πολίτσανη), που αργότερα εμφανίζεται μια Άννα που χτίζει το Μοναστήρι της Θεοτόκου και γίνεται μοναχή. Γύρω από αυτές τις παραδόσεις της Πολίτσανης και όσα γράφονται στο Χρονικό της Δρυοπίδος για το ιερό του Κρόνου και του Πάνα στο Παλιόκαστρο, αρχαίο κάστρο Πελασγικής τεχνοδομής, υπαρκτό μνημείο, πλέκεται μια αφήγηση με: Παλιόκαστρο, αρχαίο ιερό, Κρόνος, Πάνας(χρηστήριο;), ιέρειες, Δρυάδες, Άννα πριγκήπισσα, Άννα μοναχή, αρχαία ευρήματα, ταύρος, επιγραφές και στήλες και αρχαιολογικές σημειώσεις.
Είναι ένα ενδιαφέρον πολιτισμικό Πωγωνήσιο παρελθόν και ο τόπος αυτός περιγράφεται(Χρονικό Δρυοπίδος) ως μία οριογραμμή της αρχαίας Χαονούπολης που ορίζει από τον 4ο π.Χ αιώνα μια αυτοδιοικητική περιφέρεια η οποία διατηρήθηκε ως «Παλαιά Πωγωνιανή» μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.
Οι διάφορες ιστορικές πηγές εντοπίζουν στην περιοχή Πωγωνίου και Δρόπολης τόπους αρχαιοελληνικής λατρείας με ιερά για τον Κρόνο υιό του Ουρανού και της Γαίας, τον Πάνα υιό του Κρόνου και της Ρέας και αδελφό του Δία, τον Ποσειδώνα που εμφανίζεται στην Αντιγόνεια. Ο Ζευς Πωγωνίτης με ιερό στην περιοχή της Βελλάς. Οι χαρακτηρισμοί «Χαόνιος Δίας», «Ζευς Χαόνιος» και «Ζευς Πελακός», δίνουν μια ακόμη Ελληνική Μυθολογική παρουσία στην αρχαία περιήγηση στην Χαονία το παλιό Πωγώνι, την «Παλαιά Πωγωνιανή».
Η Βυζαντινή περίοδος
Η χριστιανική λατρεία, λόγω απόστασης, μεσογειακής απομονωμένης γεωγραφικής θέσης και ίσως λόγω πολλών αρχαιοελληνικών ιερών, καθυστέρησε να εγκαθιδρυθεί στην περιοχή. Η Βυζαντινή επέκταση εκδηλώνεται επίμονη και δραστική με αυτοκρατορικές επεμβάσεις και αποφάσεις, Ιουστινιανος, Ανδρόνικος, Κομνηνός Κωνσταντίνος Πωγωνάτος, με Χρυσόβουλα ιδρύονται νέα ιερά προσκυνήματα και τα πλουτίζουν με προνόμια, περιουσία, και δωρεές. Οι περιοχές Πωγωνίου και Δρόπολης έχουν τη μεγαλύτερη πυκνότητα ιερών προσκυνημάτων και εκκλησιών. Αυτό το ισχυρό ιερατείο αποτέλεσε την ασπίδα κατά του εξισλαμισμού που επιχειρήθηκε.
Ο αγώνας να σταματήσει ο εξισλαμισμός στην Ήπειρο έγινε στο Πωγώνι από το Σοφιανό ο οποίος παραιτήθηκε από την Επισκοπή Δρυϊνουπόλεως, ηγουμένευσε στη Μονή Αγίου Αθανασίου Πολύτσανης και ηγήθηκε από εδώ του αγώνα κατά του εξισλαμισμού, κηρυχθείς Όσιος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ναι, εδώ στο Πωγώνι, στήθηκαν οι επάλξεις του αγώνα της Ορθοδοξίας που σταμάτησαν τον εξισλαμισμό της Ηπείρου.
Ο αγώνας αυτός έχει αποτυπωθεί και καταγραφεί στο Πωγωνήσιο τραγούδι, πολυφωνικό και μοιρολόγι και καλύπτει ακόμη πέραν αυτού και περιόδους της ελληνικής αρχαιότητας και της μυθολογίας. Και είναι αυτό που αποτελεί μια ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα η οποία έμεινε και συντηρήθηκε στα δύσκολα ιστορικά χρόνια και δίνει ένα δυνατό παρόν και στη σημερινή μας αυτή τελετουργία.
Τα τραγούδια που κυριαρχούν σαν συμβολικά στα πανηγύρια του Πωγωνίου και της Δρόπολης όπως: Το μοναστήρι στους Αγιούς μωρε παπά Ντελή παπά, Η Δεροπολίτισσα, Το Δέλβινο, Παπάδες απ΄τη Σωπική παπάδες λεβεντάδες, Όλες οι χώρες και χωριά σε προσκυνούν φοβερά Αλή πασά το Δελβινάκι όχι, Αγπάνω στο Κουτσόκρανο ζόυσαν χιλιάδες άνθρωποι κι αρχοντικά περνούσαν, και άλλα είναι δεμένα με κάποια σημαντικά ιστορικά γεγονότα της περιοχής και προτάσσονται αλλά και ακολουθούν εθιμικά τα πανηγύρια.
Στα πανηγύρια μας, το ξεκίνημα γίνεται των πανηγυριών γίνεται με ένα μοιρολόγι, που συνοδεύεται με έναν σιωπηλό διαλογισμό και τελειώνει με μοιρολόγι που συνοδεύεται με ένα βουβό κλάμα.
Είναι μια πολιτιστική παράδοση που συνεχίζει με συνέπεια και ευλάβεια αιώνες να θυμίζει κάποιο ιστορικό γεγονός. – Παπάδες απ΄τη Σωπική….. Όλες οι χώρες και χωριά…..Δελβινάκι, ο Ντελή παπάς, και πάντα μπροστά οι παππάδες. Και είναι το Πωγωνίσιο τραγούδι η καταφυγή σε κάθε δύσκολη εποχή, σε κάθε τραγική και δυσάρεστη κατάσταση. Είναι κανόνας, μέσα στην τραγικότητα των γεγονότων κάποιος να βγει και να πει.
«Εδώ που είμαστε δεν το παίρνουμε και λιγάκι».
Είναι η στιγμή που δημιουργείται το Πωγωνήσιο τραγούδι και εμπλουτίζεται με νέα μελίσματα και μπαίνει, και εγγράφεται στην ιστορική μουσική παράδοση. Δεν είναι τυχαίο που ο Ντελή παπάς, οι παπάδες απ΄ τη Σωπική, όλες οι χώρες τραγουδιούνται και χορεύονται πάνω από 200 χρόνια.
Ξενητεμός
Το κύμα του ξενιτεμού, κυρίως στην Πόλη, που αποτελεί μια παράδοση από αιώνων, δεσμών με το Βυζάντιο, συνοδεύεται σχεδόν καθολικά με τη δημιουργία συλλογικότητων «Αδελφοτήτων», διατήρησης των χωριανικών δεσμών, επικοινωνίας, αλληλοϋποστήριξης και κατασκευής κοινωφελών έργων στη γενέτειρα.
Οι Σχωριάδες το 2019 γιόρτασαν τα 200 χρόνια της Ίδρυσης της Αδελφότητας Σχωριαδιτών στην Κωνσταντινούπολη. Η Βήσσανη ίδρυσε Αδελφότητα το 1877, το Δελβινάκι το 1906 τη Θεοσέβεια (σε Πόλη και Δελβινάκι), αλλά και όλα τα χωριά είχαν μια άτυπη Αδελφότητα στην Πόλη, που φρόντιζε για τη συνοχή των απόδημων και την ενότητα των χωριανών και κάθε βοήθεια στο χωριό, και αυτή η τάση δημιουργίας Αδελφοτήτων συνεχίστηκε και στην Αλεξάνδρεια, στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, για να φθάσει και στην Αμερική, όπου οι Σωπικιώτες δημιουργούν Αδελφότητα από το 1906 και πολλά Πωγωνήσια χωριά και Δροπολίτικα χωριά σύστησαν Αδελφότητες και πρωτοστάτησαν και σε ευρύτερες Ηπειρωτικές συλλογικότητες ( Αναγέννηση-Σουλιώτισσες, ΠΟΑΚΑ), όπου πρωτοστατούν Πωγωνήσιοι και Δροπολίτες. Σε μια τέτοια εκτίμηση για την ΠΟΑΚΑ, σε θέση προέδρου καταγράφονται, ενδεικτικά ο Μενέλαος Τζέλιος από Πολύτσανη, ο Βασίλειος Φώτου ιατρός από Πολύτσανη, ο Ηλίας Μπέτζιος από Δολό, ο Μιχάλης Σέρβος από Σωπική κ.ά. που προσθέτουν μια δυναμική πολιτιστική Πωγωνήσια παράδοση την οποία συντηρούν και στις νεότερες γενεές των αποδήμων μας.
Ένας Σύλλογος στην Πόλη
Γεμάτος με Πωγώνι και Δρόπολη
ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ 1872-73
Ιδρυτικά μέλη Πωγωνήσιοι
Νεόφυτος Επίσκοπος Δέρκων από Δρυμάδες
Ηροκλής Βασιάδης Ιατροφιλόσοφος από Δελβινάκι
Χορηγοί:
Χ. Κ. Βασιλείου Δρυμάδες, Κ.Δ. Παπαδόπουλος από Τσαραπλανα, Ν. Δουρδούφης από Δελβινάκι. Α. Ιλαρίδης από Βήσσανη, Χαρ. Μπόλος από Χλωμό, Χρ. Κιτσούλής από Δελβινάκι, Απ. Ζώνιας από Ρουψιά, Σπ. Κάππος από Σέλτση, Δ. Γκίκας από Ποντικάτες, Χρ. Γκαλίτσης από Τεριάχι, Γεώργ. Βασιλειάδης από Βοστίνα(Πωγωνιανή), Κων. Παπαδόπουλος από Ναγόπουλους, Δημ. Παπδόπουλος από Ναγόπολους, Χαρ Γιαννόπουλος από Σχωριάδες, Α. Παππά από Βομπλό.
Μέλη από τα γύρω μας χωριά Πωγωνίου και Λιούντζης
Χλωμό 35 / Πολύτσανη 11 / Σχωριάδες 11 / Σωπική 3 / Τσιάτιστα 2/ Σέλτση 13 / Μαυρόγερος 1, Κεστοράτι 35./ Σαρακίνιτσα 14 / Ναγόπουλοι 12 /
Δοξάτι 12 / Ερίντι 9 = 162
Από τα 1200 μέλη του Συλλόγου και από τη δημοσιευμένη επετηρίδα, οι 340 κατάγονται από το Πωγώνι και οι 270 από τη Δρόπολη σύνολο = 610
Ο ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΎΛΛΟΓΟς ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ βοήθησε την ίδρυση σχολείων στην Ήπειρο τη λειτουργία άλλων την αμοιβή δασκάλων και συνέβαλε στην αναβάθμιση της εκπαίδευσης, Υπήρξε προπομπός για την ίδρυση των Ζωγράφειων Διδασκαλείων στο γειτονικό Κεστοράτι μιας μεγάλης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης μιας ισότιμης και ισάξιας εκπαίδευσης 30/30 αγοριών και κοριτσιών οικοτρόφων για δασκάλους στα σχολεία της Ηπείρου και Μακεδονίας.
Μια Σημαντική εκδοτική Πωγωνήσια παρουσία
Μια σημαντική πολιτιστική δραστηριότητα των Πωγωνησίων πιστοποιείται στον τομέα των εκδόσεων εφημερίδων, περιοδικών, ημερολογίων, έντυπων και χειρόγραφων.Σε μια πρώτη καταγραφή μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα η οποία συνεχώς συμπληρώνεται, πλησιάζουν τους 90 τίτλους. Οι εφημερίδες καλύπτουν πολλούς τομείς ενημέρωσης και εκδόθηκαν από συγκροτήματα, ιδιώτες, πολιτιστικούς φορείς και Αδελφότητες, κοινότητες και Δήμο, σχολικές μονάδες, στην Αθήνα, Ιωάννινα, Βουκουρέστι(Πατρίς), Αμερική («Τελάλης» Αδελφότητα Σωπικιωτών), Παρίσι («Ζορμπάδες» απόδημο από Καστάνιανη) και άλλους τόπους. Συνεχίζουν να εκδίδονται οι τοπικές εφημερίδες, Βήσσανης, Δολού, Βασιλικού, Κερασόβου, Καστάνιανης, ενώ εντυπωσιακό είναι το περιοδικό «ΣΧΩΡΙΑΔΕΣ» που κυκλοφορεί από το 2004. Από τα 12 γνωστά Ηπειρωτικά Ημερολόγια που κυκλοφόρησαν από τα τέλη 19ου αιώνα μέχρι 1938, τα 10 έχουν εκδοθεί από Πωγωνήσιους εκδότες. Το περιεχόμενο καλύπτει θέματα όλης της Ηπείρου, ενώ εντυπωσιακή είναι η κυκλοφορία μερικών με τη διασπορά και αποστολή σε συνδρομητές σε όλο τον κόσμο. Η έντυπη αυτή επίδοση Πωγωνησίων εκδοτών αποτελεί έναν άθλο πολιτιστικό που διασώζει ιστορία και παράδοση.
Στην πολιτιστική παράδοση του Πωγωνίου θα καταγράψουμε ότι σήμερα σε 24 από τα χωριά του Παλαιού Πωγωνίου έχουν δημιουργηθεί εκθεσιακοί μουσειακοί χώροι, όπου έχουν συγκεντρωθεί διασωθεί και λειτουργούν και έχουν διαφυλαχθεί και διασωθεί λαογραφικά και ιστορικά αντικείμενα, πολλά σπάνια και μοναδικά, από τη ζωή των Πωγωνησίων, με μεγάλη φροντίδα και με περισσή επιμέλεια. Πλέον του λαογραφικού ιστορικού, ενδυματολογικού υλικού, διασώθηκαν και εκτίθενται εργαλεία, γεωργικά και επαγγελματικά, σκεύη οικιακά, εργόχειρα και ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Υπάρχουν και θεματικές συλλογές, με έργα τέχνης, ψηφιδωτά και ζωγραφική του Γιάννη Κολέφα(Πωγωνιανή), του Δουρφούφη(Δελβινάκι), Τηλεπικοινωνιών(Πωγωνιανή), Φυσικής Ιστορίας με
ταριχευμένα ζώα πτηνά και ερπετά(Καστάνιανη), εκκλησιαστικά κειμήλια, Αρχαιολογικών εντύπων, φωτογραφιών και πληροφοριακό υλικό από τις ανασκαφές στην Κοιλάδα του Γορμού(Μςερόπη), μοναδική έκθεση ενθυμίων και αρχειακού υλικού από το Τάγμα Δελβινακιου στον πόλεμο του 1940-41(Βήσσανη) και άλλα. Σημαντικές είναι και οι παλιές βιβλιοθήκες Δελβινακίου και Βήσσανης, με όσα έχουν διασωθεί από τον 19ο αιώνα, καθώς και νέες βιβλιοθήκες σε Πωγωνιανή και Μερόπη σε καλά οργανωμένες αίθουσες για μελέτη και ανάγνωση. Νέοι χώροι εκθέσεως μουσειακών αντικειμένων, ετοιμάζονται σε Σχωριάδες και Σωπική συμπληρώνοντας την πρωτοποριακή πολιτιστική αυτή εικόνα του Πωγωνίου.
Υπάρχουν και άλλοι τομείς μιας ευρύτερης πολιτιστικής Πωγωνήσιας παρουσίας και δράσης, και αυτή η συνάντηση στις Σχωριάδες σκοπό έχει να ξεκινήσει μια προβολή της πολιτιστικής ταυτότητας του Παλαιού Πωγωνίου, με μια συνεχή επικοινωνία των τόπων και των ανθρώπων γύρω από τα πανώρια βουνά μας και τα ιερά προσκυνήματα.
Θα μπορούσα να προσθέσω και άλλα πολιτιστικά και παραδοσιακά στοιχεία του όλου Παλαιοπωγωνίου, όμως η κλεψύδρα του χρόνου δεν το επιτρέπει.
Η συνάντηση αυτή μας έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσουμε αυτό το μικρό Πωγωνήσιο νοικοκυρεμένο και προοδευτικό χωριό τους Σχωριάδες που αποτελεί ένα δείγμα αυτής της πολιτιστικής Πωγωνησιακής παράδοσης και δράσης και μας υποδέχεται σήμερα σε ένα δημιουργικό περιβάλλον που διατηρεί και συνεχίζει την παλιά Πωγωνήσια παράδοση.
Πιστεύω πως κάπου εδώ πρέπει να τελειώσω, και κάπου ακούω τη συλλειτουργική προσταγή για μια πολυφωνική συνέχεια
Εδώ που είμαστε δεν το παίρνουμε λιγάκι
Ομιλία μου στις Σχωριάδες 16-8-2022