Vostiniotis: Δολιανά

Τα Δολιανά είναι ένα από τα μεγαλύτερα και παλιότερα χωριά του Δήμου περιτριγυρισμένο από δάση βελανιδιάς. Είναι χτισμένο πάνω σε πέντε λόφους από τους οποίους αγναντεύεις ολόκληρη την κοιλάδα του Καλαμά, και θεωρείται το πνευματικό κέντρο ολόκληρης της περιοχής. Το όνομα του χωριού αναφέρεται από τον Λαμπρίδη με την σημασία «τόπος χαμηλός» και ετυμολογείται από τον Vasmer από την σλαβική λέξη Doljane «ο κάτοικος της κοιλάδας».

Αρχικά εδώ υπήρχε ένας μικρός οικισμός που εξελίχτηκε σε χωριό, με την εγκατάσταση κατοίκων των γύρω περιοχών. Τα Δολιανά ανήκαν στα προνομιούχα χωριά του Ζαγορίου, αναπτύχθηκαν γρήγορα και απέκτησαν την φήμη του πλούσιου χωριού. Ο Αλή Πασάς το 1792 το απέσπασε από το Ζαγόρι και το έκανε τσιφλίκι του, υποχρεώνοντας έτσι τους κατοίκους του να γίνουν από αφέντες, γεωργοί στην δούλεψη των Τούρκων. Αυτό το γεγονός δεν αποθάρρυνε τους Δολιανίτες να αναπτύξουν αξιοζήλευτες πρωτοβουλίες. Τότε ιδρύονται τα πρώτα σχολεία, πολλοί ξενιτεύονται για σπουδές στην Ιταλία ή για αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης στην Μολδοβλαχία.
Στην είσοδο του χωριού υπάρχει ένα από τα πιο παλιά μνημεία βυζαντινής εποχής. Είναι ο Άγιος Δημήτριος παλιό Μετόχι, που χτίστηκε σύμφωνα με εντοιχισμένη επιγραφή το 1127 μ.Χ. Ανάμεσα στα σχολεία Δημοτικό και Γυμνάσιο - Λύκειο δεσπόζει η προτομή του μεγάλου δασκάλου του Γένους Γεωργίου Γενναδίου. Δίπλα του στέκει ακόμη το "πουρνάρι του πάτερ-Κοσμά" με μαρμάρινη επιγραφή "εδώ μίλησε ο άγιος Κοσμάς το 1776".
Στην πλατεία υπάρχει η κεντρική εκκλησία αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου, η οποία χτίστηκε μετά από υπόδειξη του πάτερ Κοσμά, στα 1790 και με χρηματική βοήθεια του Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Η πέτρινη εκκλησία με το ξυλόγλυπτο τέμπλο και την καθολική του εσωτερική αγιογράφησή του προκαλεί δέος και θαυμασμό στον επισκέπτη.
Στην περιπλάνησή σου στα όμορφα ανηφορικά αλλά καλά συντηρημένα σοκάκια του χωριού εντυπωσιάζεσαι από τα διώροφα και τριώροφα αρχοντικά που στέκουν αγέρωχα στο πέρασμα του χρόνου, απόδειξη μιας πλούσιας και αποδοτικής γεωργίας, κτηνοτροφίας και αμπελοκαλλιέργειας. Σε όσους αρέσουν οι περίπατοι μπορούν να φτάσουν μέχρι την τοποθεσία "Λυκοσκούφι" από όπου μπορούν να θαυμάσουν τα υπέροχα τοπία της Τύμφης.
Πριν ο επισκέπτης εγκαταλείψει την περιοχή αξίζει να επισκεφτεί το μοναστήρι του Αγίου Ιακώβου, το οποίο χτίστηκε τον 12ο αιώνα. Πήρε το όνομα του από τον πρώτο ηγούμενο της μονής. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και υπήρξε το πρώτο κέντρο αγιογραφίας στην περιοχή, όπου μαθήτευσαν πολλοί Δολιανίτες και όχι μόνο αγιογράφοι.

Τα Δολιανά είναι ένα γραφικό χωριό, με παραδοσιακά πετρόκτιστα αρχοντικά, γραφικά σοκάκια, που μαρτυρούν τον σημαντικό οικονομικό, κοινωνικό και πνευματικό ρόλο που διαδραμάτισαν κατά το παρελθόν. Χτισμένα σε ένα λόφο σε υψόμετρο 515 μ., με πανοραμική θέα προς την κοιλάδα του Άνω Καλαμά. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 μαζί με τον οικισμό του Αγίου Γεωργίου έχει 769 κατοίκους. Τόπος καταγωγής του Γεωργίου Γεννάδιου, μεγάλου διδασκάλου του γένους. Εδώ βρισκεται και το ξακουστό μοναστήρι του Ιακώβου, χτισμένο τον 12ο αιώνα, το οποίο υπήρξε σημαντικό κέντρο αγιογραφίας.Σπουδαία είναι τα βυζαντινά ψηφιδωτά στον αρχαιολογικό χώρο της Οπάγιας.

ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΑ

"ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ" ΔΟΛΙΑΝΩΝ
Η Κοίμηση της Θεοτόκου με το σπουδαίο ξυλόγλυπτο τέμπλο και τη καθολική εσωτερική αγιογράφηση προκαλεί το δέος και τον θαυμασμό στον επισκέπτη.