.png)
ΣΤΑ 50 ΧΡΟΝΙΑ
ΕΚΔΗΛΩΔΕΙΣ ΧΡΕΟΥΣ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗΣ
ΣΤΟ ΠΩΓΩΝΙ
Το 1990 στο Πωγώνι, οργανώθηκαν τοπικές εκδηλώσεις Χρέους και Μνήμης με το γενικό περίγραμμα:
ΠΩΓΩΝΙ
28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940 - 28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1990
50 ΧΡΟΝΙΑ
Από τον αγώνα του Έθνους στον προμαχώνα του Πωγωνίου
Με την συμμετοχή Δήμου Δελβινακίου, Κοινοτήτων Δρυμάδων, Πωγωνιανής και Βήσσανης, της Ένωσης Πωγωνησίων Ιωαννίνων, Πολιτιστικών Φορέων και Αδελφοτήτων.
Οι εκδηλώσεις αυτές περιελάμβαναν:
ΣΤΗΝ ΠΩΓΩΝΙΑΝΗ: Σάββατο 27 Οκτωβρίου 1990, απόγευμα και βράδυ, συνάντηση των παλαιών μαθητών του Γυμνασίου Πωγωνιανής του Σχολικού έτους 1940-41, με αποκαλυπτήρια πλάκας εντοιχισμένης στην είσοδο του παλαιού κτιρίου του Γυμνασίου Πωγωνιανής, για τον φονευθέντα την 28η Οκτωβρίου 1940, μαθητή του Γυμνασίου Απόστολο Βλαστό και το βράδυ με συνεστίαση του χωριού, αφηγήσεις και αναμνήσεις από την πρώτη ημέρα του Πολέμου της 28ης Οκτωβρίου 1940, από «Τα παιδιά της φυγής» και μηνύματα από απόντες.
ΣΤΙΣ ΔΡΥΜΑΔΕΣ : Κυριακή 28 Οκτωβρίου 1990 προσκλητήριο των μαχητών της πρώτης ημέρας του πολέμου, στο παλιό ακριτικό φυλάκιο του Τομέα Δρυμάδων – Σταυροσκιαδίου, δοξολογία, μνημόσυνο, καταθέσεις στεφάνων.
ΣΤΗ ΒΗΣΣΑΝΗ: Κυριακή 28 Οκτωβρίου 1990, μνημόσυνο πεσόντων στη μάχη της Βήσσανης, του Διοικητού του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου Τζαννή Αλεβιζάτου και των πεσόντων συμμαχητών του, απόγευμα Καλλιτεχνική εκδήλωση και απονομή τιμητικών διπλωμάτων στους επιζώντες Βηασσανιώτες μαχητές του πολέμου 1940-41
ΧΑΝΙ ΔΕΛΒΙΝΑΚΙ: Κυριακή 28 Οκτωβρίου 1990, το απόγευμα, προσκλητήριο των μαχητών του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου, επιμνημόσυνη δέηση χοροστατούντος του Μακαριστού Σεβαστιανού, ομιλία του μαχητή του ΄40 έφεδρου αξιωματικού Σπύρου Παγούνη του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου και αποκαλυπτήρια αναμνηστικής στήλης για τα 50 χρόνια.
Από τις εκδηλώσεις αυτές σταχυολογούνται μερικά από όσα κατατέθηκαν από τους συμμετασχόντες που αποτελούν και αυτά αναμνήσεις και πειστήρια της ατμόσφαιρας και των γεγονότων του πολέμου στο Πωγώνι.
Συγκινητική ήταν η τελετή του μνημοσύνου για τον φονευθέντα μαθητή του Γυμνασίου Πωγωνιανής, Απόστολο Βλαστό, την 28η Οκτωβρίου 1940, και η αποκάλυψη της αναμνηστικής μαρμάρινης πλάκας στην είσοδο του παλαιού κτιρίου του Γυμνασίου, παρουσία μελών της οικογένειας. Μίλησε ο συμμαθητής του Κώστας Κίτσος Διευθυντής της Ζωσιμαίας Ακαδημίας Ιωαννίνων, μέσα σε μια ατμόσφαιρα σιωπής, κατάνυξης και περισυλλογής, ο οποίος μεταξύ των άλλων είπε:
«Με την κήρυξη του πολέμου, στις 28 Οκτωβρίου 1940, κατά την αναγκαστική φυγή των μαθητών και καθηγητών του Γυμνασίου προς τους τόπους καταγωγής των, ο Απόστολος Βλαστός ήταν μέλος μιας ομάδας μαθητών που ξεκίνησε τις πρωϊνές ώρες. Και ακολούθησαν τον αμαξιτό δρόμο προς Καλπάκι. Στα Δολιανά στη θέση «Κορακότρυπα» δέχθηκαν βομβαρδισμό από Ιταλικά αεροπλάνα, και τα βλήματα βρήκαν τον Απόστολο Βλαστό και τον φόνευσαν. Ο μικρότερος αδελφός του και οι άλλοι μαθητές της ομάδας, τρομαγμένοι και ανήσυχοι, έζησαν, τη στιγμή εκείνη, τον άδικο θάνατο του αδελφού, του φίλου και του συμμαθητού.
Το ακριτικό Γυμνάσιο Πωγωνιανής έδωσε, κατά την πρώτη ημέρα του πολέμου, το πρώτο αθώο θύμα της επιδρομής των Ιταλών
Συγκεντρωμένοι και πάλιν εδώ στο Γυμνασιό μας, ύστερα από 50 χρόνια, ….Ας ξαναζωντανέψουν μέσα μας, στον ψυχισμό μας, οι στιγμές της πρώτης ημέρας του πολέμου, με τους κανονιοβολισμούς από τα σύνορα, με τα πρώτα ανακοινωθέντα της εθνικής τότε ηγεσίας, με τους εθνικούς ενθουσιασμούς, αλλά και τις σοβαρές ανησυχίες μας.
Ας ζωντανέψουν όλες εκείνες οι ταλαιπωρίες μας κατά την πορεία φυγής δια μέσου δύσβατων δρόμων με όλους τους κινδύνους από τους Ιταλούς που καταλάμβαναν βιαστικά τους λόφους και τις κοιλάδες της παραμεθορίου, που πολυβολούσαν, και βομβάρδιζαν με τα αεροπλάνα τους.
Διαισθανόμαστε ότι οι ψυχές των καθοιονδήποτε τρόπο αποθανόντων συμμαθητών και καθηγητών μας θα περιϊπτανται γύρω μας, την ώρα αυτή και θα αγάλλονται γι΄ αυτή την εκδήλωση μνήμης και χρέους»
Από το μήνυμα του αείμνηστου, καθηγητή τότε του Γυμνασίου, Γεωργίου Παπακώστα, που διαβάστηκε στη βραδυνή συνεστίαση καταγράφουμε ένα απόσπασμα:
«Σας ευχαριστώ παιδιά μου που με τιμήσατε με την πρόσκλησή σας.
Το Πωγώνι, και ιδιαίτερα η Πωγωνιανή σε ελάχιστη απόσταση από τα σύνορα αναταράχθηκε από τις ομοβροντίες των κανονιοβολισμών των άνανδρων εισβολέων του Μουσολίνι, την 5ην πρωϊνή της 28ης Οκτωβρίου.
Η ιστορία μας η Εθνική, καταγράφει σαν λαμπρότατο μετέωρο τη νικηφόρα αντιμετώπιση των εισβολέων.
Δοξασμένοι λαμπροί χρόνοι! Εζήσαμε πάνδοξες μέρες!»
Από εκείνη την πρώτη οργανωμένη εορταστική εκδήλωση, ανάμνηση του έπους του ΄40, στο Χάνι Δελβινάκι, όπου ήταν η έδρα του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου, το οποίο προμάχησε στην μεθοριακή γραμμή, παραθέτω σχετικό αρχειακό φωτογραφικό υλικό.
Σε αυτή την αναδρομή, αυτής της εκδήλωσης που οργανώθηκε το 1990, από αντιπροσωπευτικούς φορείς του παλαιού Πωγωνίου, σημειώνουμε ότι η σεμνή αναθηματική στήλη που τοποθετήθηκε από τους Πωγωνήσιους, βανδαλίστηκε και παραχώθηκε στο χώμα με μια αγενή, τουλάχιστον, επιγραφή για την ιστορική μνήμη της περιοχής. Οι αυτοδιοικητικοί μετασχηματισμοί στην ακριτική αυτή περιοχή, παρόλες τις επισημάνσεις και παρακλήσεις δεν αποκατέστησαν αυτή την εξαφάνιση της αναμνηστικής στήλης. Ο περιβάλλων δε χώρος, παραμορφώθηκε με την τοποθέτηση ενός αεριωθούμενου αεροπλάνου, άσχετου με τη μνήμη του έπους του 40 και τον ευρύτερο περιβάλλοντα χώρο, όπου η έδρα του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου, του Πωγωνήσιου Τάγματος. Το άσχετο αεριωθούμενο αυτό, εκεί έτσι τοποθετημένο αποτελεί μια ύβρη για το έπος του ΄40, με το οποίο δεν έχει καμία σχέση. Να σημειωθεί ότι αεριωθούμενα αεροπλάνα δεν πέταξαν στη διάρκεια του Δεύτερου παγκόσμιου πόλεμου
Εκεί, στην έδρα του Πωγωνήσιου Τάγματος, έπρεπε να κυριαρχεί σε ένα μνημείο η γενναία μορφή του εύζωνα μαχητή. Το οφείλουμε μάλιστα ιδιαίτερα, αν αναθυμηθούμε ότι στα όρια του ακριτικού Πωγωνίου στις μεγάλες μάχες που διεξήχθησαν εκεί, στην γενική επίθεση του στρατού που άρχισε στις 14 Νοςμβρίου 1940, συμμετείχαν τέσσερα συντάγματα Ευζώνων, το 40ο της Άρτας όπου εντάχθηκε και ο 1ος Λόχος του Τάγματος Δελβινακίου, τα 42ο και 36ο της Λαμίας και το 39ο της ΙΙας Μεραρχίας, μαζί και το Τάγμα Δελβινακίου.
Συνοδά προς αυτά είναι και η εγκατάλειψη από τις Αρχές Δημοτικές και Στρατιωτικές του όλου χώρου του Στρατοπέδου στο Χάνι Δελβινάκι, όπου η εικόνα της ερημοποίησης, απαξίωσης και λεηλασίας, εξαφάνισε κάθε ίχνος μνήμης από το Τάγμα Πωγωνίου και την δοκιμασία των κατοίκων που γνώρισαν την «πρώτη Κατοχή», τις πρώτες θυσίες άμαχων, την ομηρία των κάτοικων 15 χωριών και την καταστροφή δύο πολιτιστικών μνημείων, τις γέφυρες της Αρίνιστας και των Αγίων όπου σταμάτησαν τα τεθωρακισμένα υπερόπλα του εχθρού.
Να προστεθεί σε αυτή την εορταστική αναδρομή, ότι στην Βήσσανη και στο εκεί παραδοσιακό μνημείο του σχολείου, έχει οργανωθεί σε ειδική αίθουσα μια μόνιμη έκθεση, με ένα πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό, από την ιστορία και τη δράση του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου. Η Βήσσανη είναι ο τόπος που έπεσε στην πρώτη γραμμή της μάχης της Βήσσανης, ο διοικητής του Τάγματος Τζανής Αλεβιζάτος στις 19 Νοεμβρίου 1940. Το Τάγμα είχε 15 νεκρούς και 120 τραυματίες. Αυτά όλα αγνοούνται από τον εορτασμό του σημερινού Δήμου Πωγωνίου.
Η δημοσίευση αυτή καταγράφεται για θύμηση και σαν αντίλογος σε ό,τι επιχειρείται να αλλοιωθεί η ιστορία και τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στα όρια της τέως Επαρχίας Πωγωνίου.
Δημοσιεύτηκε στον «ΠΡΩΪΝΟ ΛΟΓΟ» 25-10-2024