.png)
Πώς απαξιώθηκε γενικά το Πωγώνι
15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2024.
Γράφει ο Κώστας Χ. Κωστούλας
Παίρνοντας τη «μπάλα», από τον αγαπητό Χάρη Λεοντάρη, από το κείμενό του στον «Πρωινό Λόγο» με τον τίτλο «Ο τουρισμός ξέχασε το Πωγώνι», αφού τον ευχαριστήσω θερμά, σαν Πωγωνήσιος, για την συνδρομή του, με αυτήν την τόσο παραστατική παρουσίαση του τουριστικού ελλείμματος του ακριτικού Πωγωνίου, θα επιχειρήσω μια δική μου παρέμβαση στην ίδια φιλόξενη στήλη του «Π.Λ.», με μερικές πληροφορίες από την Πωγωνήσια πλευρά, που διαχρονικά κατάληξαν σε αυτή τη διαπίστωση της τουριστικής απαξίωσης που τόσο παραστατικά πλέον περιγράφει ο Χάρης.
Η μεταπολεμική περίοδος, μετά το 1945 με τη διατήρηση του εμπόλεμου με τη Αλβανία και το κλείσιμο των συνόρων από το καθεστώς του Χότζα, με συρματοπλέγματα και ηλεκτροφόρα σύρματα, είναι η αρχή μιας δοκιμασίας για το Πωγώνι που δρομολόγησε την πορεία στη σημερινή ερημοποίηση. Άρχισε τότε μια μεγάλη περίοδο ελεγχόμενης κυκλοφορίας και δραστηριότητας σε όλη την περιοχή της τότε επαρχίας Πωγωνίου. Ο έλεγχος επέβαλε την έκδοση ειδικών Αστυνομικών αδειών για κάθε εισερχόμενο στην επαρχία, λευκά δελτία κυκλοφορίας για τους μόνιμους κάτοικους ακόμη και μεταξύ των χωριών και μια στρατολόγηση των ανδρών μέχρι 50 ετών στα ΜΑΥ για την αντιμετώπιση συχνών επεισοδίων στον διασυνοριακό χώρο.Όλοι αυτοί οι περιορισμοί συνέτειναν στην σταδιακή φυγή των ενεργών και παραγωγικών ανθρώπων της περιοχής. Η κατάσταση αυτή κράτησε μέχρι το 1967-68 που καταργήθηκαν οι έλεγχοι, άνοιξαν τα πόστο- μπλόκα στο Καλπάκι και Χάνι Δελβινάκι, αλλά τα κλεισμένα σύνορα και η πέραν αυτών επικοινωνία με την Εθνική Ελληνική Μειονότητα, της από αιώνων ταυτόσημης ιστορικής και πολιτιστικής και συγγενικής παράδοσης, αποκαταστάθηκε μόλις το 1991. Στο διάστημα αυτό εφαρμόστηκαν κάποια ειδικά προγράμματα της παραμεθόριας ζώνης των είκοσι χιλιομέτρων, κάποια ειδικά προγράμματα της Βασιλικής Πρόνοιας με την δημιουργία τυροκομείων ταπητουργικών εργαστηρίων, σπιτιών κοριτσιών, ενώ μια βοήθεια του Συμβουλίου ξένων εκκλησιών εργάστηκε στην αποξήρανσή του βάλτου Ξηροβάλτου και την υποδειγματική καλλιέργεια διαφόρων ειδών, την φύτευση δένδρων και άλλες συνδρομές, αλλά ο ενεργός πληθυσμός συνέχισε να λιγοστεύει. Κάποια αρδευτικά έργα που επίμονα ζητούσαν οι κάτοικοι των χωριών, στο Ρογόζι και στον κάμπο του Ξηροβάλτου και στο Λαχανόκαστρο άργησαν και όταν έγιναν δεν υπήρχαν πλέον ενεργοί παραγωγοί κάτοικοι και τα έργα αυτά αποτελούν πλέον μνημεία εγκατάλειψης.
Αυτή είναι μια διαπίστωση η οποία αποτέλεσε αντικείμενο πολλών συνεδρίων της Ομοσπονδίας Ενώσεων και Αδελφοτήτων Πωγωνίου, για πολλά χρόνια, όπου εκφωνήθηκαν πολλοί λόγοι, έγιναν πολλές προτάσεις και ακούστηκαν πολλές και ενδιαφέρουσες ιδέες ανάπτυξης, από ειδικούς, από επίσημα χείλη, από πολιτικούς και αυτοδιοικητικούς.
Η Πολιτεία αποδέκτης αυτών των προτάσεων και αναγνωρίζοντας την δυσάρεστη εξέλιξη, αποφάσισε κάποτε να συνταχθεί μια αναπτυξιακή Μελέτη για το Πωγώνι. Η πρώτη μελέτη έγινε από την «ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΕ» της τότε Νομαρχίας Ιωαννίνων και τώρα της Περιφέρειας. Ήταν μια ενδιαφέρουσα και λεπτομερής μελέτη, η οποία όμως δεν εφαρμόστηκε και ίσως, δεν διαβάστηκε ούτε μια σελίδα της. Παραμένει στα αρχεία, αν φυλάχτηκε, και όποιος ερευνητής την ξεφυλλίσει μόνο και συγκρίνει τα στατιστικά στοιχεία εκείνης της εποχής με τα σημερινά 0α διαπιστώσει ότι αυτή η κατάρρευση και ερημοποίηση είναι πλέον γεγονός.
Μια δεύτερη μελέτη, έγινε από το Υπουργείο Γεωργίας με την εταιρεία ΦΟΡΕΣΤ, που στην συνοπτική της πρόταση σαν πλαίσιο ανάπτυξης περιλαμβάνει:
-Την προστασία και διαχείριση του Φυσικού Περιβάλλοντος,
-Την τουριστική ανάπτυξη,
-Την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής
ΚΑΙ:
-ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ.
Τομείς οι οποίοι βρίσκονται συνεχώς στην αναπτυξιακή και τουριστική επικαιρότητα αλλά δεν αγγίζουν το Πωγώνι και αγνοούν παντελώς τη Δρόπολη, για την ανάπτυξη σταθερών σχέσεων με Αργυρόκαστρο, εν όψει μάλιστα της ένταξης της Αλβανίας στην Ε.Ε. Και η μελέτη αυτή ακολούθησε την πρώτη, στο αρχείο ή στην πολτοποίηση.
Και αποτελεί μια ειρωνεία να εφαρμόζονται κάποια διασυνοριακά προγράμματα για συνεργασία με την Αλβανία σε πολλούς τομείς, αλλά, να υπερβαίνουν ιππαστί το Πωγώνι άλλες μεσογειακές Επαρχίες της Ηπείρου.
Το 2000, με την μεγάλη πυρκαγιά που κατέκαψε το Κάτω Πωγώνι και με ανθρώπινα θύματα, πλημμύρησε ο καμμένος τόπος από επισκέπτες Υπουργούς, μέχρι και την άφιξη του πρωθυπουργού με ελικόπτερο, και διαπίστωσαν με μια έκδηλη ανησυχία την ερημοποίηση και εγκατάλειψη του παραμεθόριου χώρου. Με την πληθώρα των δηλώσεών τους, γεννήθηκαν τότε πολλές ελπίδες για μια αποτελεσματική επέμβαση. Θεραπεύτηκαν κάποιες πληγές και «ικανοποιήθηκαν» κάποιες αυτοδιοικητικές επιθυμίες! Και η ανάπτυξη έφυγε και πάλι. Και ο τουρισμός αγνοείται!
Στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα NATURA-2000 και στον πρώτο πίνακα των προστατευόμενων περιοχών εντάχθηκε σχεδόν το μισό Πωγώνι, από τη Λίμνη Ζαραβίνας μέχρι τη συνοριακή γραμμή του βουνού Νεμέρτσικας. Για το περιβάλλον! Από τότε και για όλα τα επόμενα χρόνια το πρόγραμμα ήταν σε «καραντίνα αποκλεισμού» από κάθε προσπάθεια προβλεπόμενης προστασίας, χωρίς βέβαια ίχνος τουριστικής συνιστώσας που τώρα εμφανίζεται σχεδόν ως αποκλειστικός στόχος της τουριστικής προβολής το Φυσικό Περιβάλλον, με βαθμούς στην Ουνέσκο!.
Ακόμη και το Υπουργείο Περιβάλλοντος, που με τόσες μεγαλοστομίες για την αξιοποίηση του περιβάλλοντος, θέλει να αγνοεί το Πωγώνι, ενός χαρακτηρισμένου παρθένου τοπίου, με τα εκτεταμένα δρυοδάση, την πλούσια πανίδα και χλωρίδα, αδιαφόρησε προκλητικά και μια σειρά επιστολών προς τον «δικό» μας υπουργό, έμεναν αναπάντητες, με αντ' αυτού να απαντούν κάποιες Γραμματείς!
Με μια αντικοινοτική συμπεριφορά, ακυρώθηκε σχεδόν ολικά και η προστατευόμενη και εντεταλμένη περιοχή «ΝΑ TURA-2000». Μέσα σε αυτή και η λίμνη Ζαραβίνας, αυτό το περιβαλλοντικό και τουριστικό διαμάντι, που τόσοι περιηγητές κατάγραψαν με θαυμασμό, έγινε τελικά μια πίστα συναυλιών!
Ένα διαφημιζόμενο περιβαλλοντικό πρόγραμμα τουριστικής αναδείξεως, παλαιών μονοπατιών, άφησε έξω μια μελέτη έτοιμη από πενταετίας και πλέον, για το μονοπάτι, πάνω στην διαδρομή από τη Δωδώνη στη αρχαία Απολλωνία, γνωστό ως Μεγάλο Ντερβένι, τοπόσημα με κυρίαρχη την μνήμη του έπους του 40, πλούσιο από περιβαλλοντικά στοιχεία, εκκλησιαστικά μνημεία, ιστορικά.
Η Μελέτη ανάπτυξης του Πωγωνίου της FOREST, σαφώς και επιγραμματικά κάνει λόγο για ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ανάπτυξη, προσθέτοντας και την ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ, αναγνωρίζοντας έτσι μια ιστορική διαπίστωση. ότι το Πωγώνι, στην έκταση της διακριτής από αρχαιοτάτων χρόνων Επαρχίας Πωγωνίου, αποτελούσε μαζί με τη Δερόπολη, ένα ενιαίο πολιτιστικό διαμέρισμα (ομόγλωττο, ομόθρησκο, ομογενές) με κοινή αναπτυξιακή ταυτότητα στις πρώτες αναπτυξιακές θέσεις επί Τουρκοκρατίας.
Και αυτή η μελέτη έμεινε στο συρτάρι. Και είναι αυτό που στην μεγάλη συζήτηση που γίνεται για τα Τουριστικά Γιάννενα, η οποία γίνεται τελευταία, με πρωτοβουλίες των Ξενοδόχων, αγνοείται όχι μόνον η μελέτη αυτή, αλλά ειδικά αυτή η διασυνοριακή παραγωγική και τουριστική συνεργασία που δεν επιχειρείται και δεν προωθείται ενόψει μάλιστα και της ένταξης της Αλβανίας στην Ε.Ε.
Αλλά και η καταληκτική επέκταση της Ιόνιας Οδού, η οποία διατρέχει σε μεγάλο τμήμα το Πωγώνι μέχρι την Κακαβιά, αφήνει έξω το Πωγώνι αναπτυξιακά και τουριστικά. Αυτός ο δρόμος, πατάει στα χνάρια του αρχαίου δρόμου Δωδώνης - Απολλώνιας και αναβιώνει μια πολύ παλιά επικοινωνία του ακριτικού Ηπειρωτικού Ελληνισμού. Ακόμη δεν εκδηλώθηκε από κάποια αρχή, ούτε από τους τουριστικούς παράγοντες, μια πρόταση, να ονομαστεί αυτό το τμήμα που δημοπρατήθηκε, ΔΩΔΩΝΑΙΑ ΟΔΟΣ. Ίσως κάποια στιγμή αιφνιδιαστούμε αν ακούσουμε για Οδό Σκεντέρμπεη ή και για Οδό Αλή πασά. για να ολοκληρωθεί η τουριστική γοητεία της Μουσουλμανικής μεγαλόπολης! Στους κύκλους της «Τσαμέρια», ακούγονται και απόψεις για τη «Νότια Αλβανία». Τα αυτονόητα παραλείπονται.
Το Πωγώνι και η Δερόπολη αποτελούν ισχυρό πολιτιστικό κρίκο, για μια κοινή τουριστική προσπάθεια και είναι αυτό που για αυτούς τους λόγους, η μελέτη της ΦΟΡΕΣΤ το σημειώνει ιδιαίτερα στις καταληκτικές της προτάσεις.
Ένα δείγμα αυτής της δυνατότητας πιστοποίησαν και οι δυο κοινές εκδηλώσεις (2022, 2023) στις Σχωριάδες του ξεκομμένου Πωγωνίου και στη Σιταριά του εδώ Πωγωνίου. Μια πρωτοβουλία με μεγάλη προσπάθεια και μεγάλη σημειολογία, της Ομοσπονδίας Αδελφοτήτων και Ενώσεων Πωγωνίου και Δήμου Αερόπολης με συνδρομή και άλλων συλλογικότητων. Οι δεσμοί αποδείχτηκαν ισχυροί και αναλλοίωτοι στις δραματικές δοκιμασίες του ιστορικού χρόνου και για τις δύο περιοχές.
Το Πωγώνι δεν το ξέχασε μόνον ο τουρισμός. Το ξέχασε η οργανωμένη Πολιτεία που το απένταξε από τα Προγράμματα των παραμεθόριων περιοχών, που πληθωρικά μοιράζονται σε άλλες ακριτικές περιοχές ακόμη και με επισκέψεις τονώσεως του φρονήματος των κατοίκων με συνεχείς παρουσίες υψηλών προσώπων και κυβερνητικών αξιωματούχων που συνοδεύονται με διανομές ευεργετημάτων, εκτελέσεως έργων και πιστώσεων.
Αυτή την περίοδο δεν εκτελείται στο Πωγώνι, κανένα παραγωγικό και αναπτυξιακό ή τουριστικό πρόγραμμα. Η προστατευόμενη περιοχή NATURA 2000, του Πωγωνίου έχει ουσιαστικά διαγραφεί από τη φροντίδα που προέβλεπε η ένταξή της.
Ίσως κάποτε κριθεί πόσο άστοχη και πόσο αμελέτητη ήταν η διεύρυνση της ταυτότητας του Πωγωνίου στην περιοχή Καλπακίου με πρωτεύουσα το Καλπάκι στο άκρον του ενιαίου χώρου. Το Δελβινάκι στον αφαλό της όλης έκτασης, έχει την άυλη φήμη της πότε πρωτεύουσας! Έμεινε στο περιθώριο όλη η περιοχή, της από αιώνων Επαρχίας Πωγωνίου, για να φθάσει δημοσιογράφος να περιγράφει και να χαρακτηρίζει την Πωγωνιανή, χωριό στην «Άκρη του Κόσμου», με τους πέντε γερόντους στο καφενείο βαριεστημένοι να παίζουν ξερή! Την Πωγωνιανή. την άλλοτε πρωτεύουσα της Επαρχίας του Πωγωνίου, την Ιδρυματική Πωγωνιανή που για 100 χρόνια αποτέλεσε μορφωτικό και πολιτιστικό Κέντρο της ακριτικής Ελλάδας.
Δεν τολμώ, να γράψω σε αυτή μου την κατάθεση ψυχής, κάποια πραγματικά στοιχεία του «ψυχόμετρου» της ερημοποίησης μερικών ακριτικών χωριών. Όχι της Στατιστικής Υπηρεσίας η οποία τηλεκατέγραψε ακόμη και απόδημους και αλλοδαπούς που περιστασιακά έμειναν εκεί. Αυτή την περίοδο -Μάρτιος- που κανονικά γινόταν η απογραφή πληθυσμού, θα μπορούσε η Αστυνομία η οποία έχει πλήρη και αριθμητικά στοιχεία των μόνιμων κατοίκων των χωριών, να δώσει στη δημοσιότητα τα στοιχεία αυτής της ερημοποίησης. Η καταγραφή ξεκινάει από ένα μεγάλο μηδέν (Ο), και συνεχίζει την μονοψήφια ακολουθία της ψυχρής και τρομακτικής Αριθμητικής.
Παίρνοντας τη «μπάλα», από τον αγαπητό Χάρη Λεοντάρη, από το κείμενό του στον «Πρωινό Λόγο» με τον τίτλο «Ο τουρισμός ξέχασε το Πωγώνι», αφού τον ευχαριστήσω θερμά, σαν Πωγωνήσιος, για την συνδρομή του, με αυτήν την τόσο παραστατική παρουσίαση του τουριστικού ελλείμματος του ακριτικού Πωγωνίου, θα επιχειρήσω μια δική μου παρέμβαση στην ίδια φιλόξενη στήλη του «Π.Λ.», με μερικές πληροφορίες από την Πωγωνήσια πλευρά, που διαχρονικά κατάληξαν σε αυτή τη διαπίστωση της τουριστικής απαξίωσης που τόσο παραστατικά πλέον περιγράφει ο Χάρης.
Η μεταπολεμική περίοδος, μετά το 1945 με τη διατήρηση του εμπόλεμου με τη Αλβανία και το κλείσιμο των συνόρων από το καθεστώς του Χότζα, με συρματοπλέγματα και ηλεκτροφόρα σύρματα, είναι η αρχή μιας δοκιμασίας για το Πωγώνι που δρομολόγησε την πορεία στη σημερινή ερημοποίηση. Άρχισε τότε μια μεγάλη περίοδο ελεγχόμενης κυκλοφορίας και δραστηριότητας σε όλη την περιοχή της τότε επαρχίας Πωγωνίου. Ο έλεγχος επέβαλε την έκδοση ειδικών Αστυνομικών αδειών για κάθε εισερχόμενο στην επαρχία, λευκά δελτία κυκλοφορίας για τους μόνιμους κάτοικους ακόμη και μεταξύ των χωριών και μια στρατολόγηση των ανδρών μέχρι 50 ετών στα ΜΑΥ για την αντιμετώπιση συχνών επεισοδίων στον διασυνοριακό χώρο.Όλοι αυτοί οι περιορισμοί συνέτειναν στην σταδιακή φυγή των ενεργών και παραγωγικών ανθρώπων της περιοχής. Η κατάσταση αυτή κράτησε μέχρι το 1967-68 που καταργήθηκαν οι έλεγχοι, άνοιξαν τα πόστο- μπλόκα στο Καλπάκι και Χάνι Δελβινάκι, αλλά τα κλεισμένα σύνορα και η πέραν αυτών επικοινωνία με την Εθνική Ελληνική Μειονότητα, της από αιώνων ταυτόσημης ιστορικής και πολιτιστικής και συγγενικής παράδοσης, αποκαταστάθηκε μόλις το 1991. Στο διάστημα αυτό εφαρμόστηκαν κάποια ειδικά προγράμματα της παραμεθόριας ζώνης των είκοσι χιλιομέτρων, κάποια ειδικά προγράμματα της Βασιλικής Πρόνοιας με την δημιουργία τυροκομείων ταπητουργικών εργαστηρίων, σπιτιών κοριτσιών, ενώ μια βοήθεια του Συμβουλίου ξένων εκκλησιών εργάστηκε στην αποξήρανσή του βάλτου Ξηροβάλτου και την υποδειγματική καλλιέργεια διαφόρων ειδών, την φύτευση δένδρων και άλλες συνδρομές, αλλά ο ενεργός πληθυσμός συνέχισε να λιγοστεύει. Κάποια αρδευτικά έργα που επίμονα ζητούσαν οι κάτοικοι των χωριών, στο Ρογόζι και στον κάμπο του Ξηροβάλτου και στο Λαχανόκαστρο άργησαν και όταν έγιναν δεν υπήρχαν πλέον ενεργοί παραγωγοί κάτοικοι και τα έργα αυτά αποτελούν πλέον μνημεία εγκατάλειψης.
Αυτή είναι μια διαπίστωση η οποία αποτέλεσε αντικείμενο πολλών συνεδρίων της Ομοσπονδίας Ενώσεων και Αδελφοτήτων Πωγωνίου, για πολλά χρόνια, όπου εκφωνήθηκαν πολλοί λόγοι, έγιναν πολλές προτάσεις και ακούστηκαν πολλές και ενδιαφέρουσες ιδέες ανάπτυξης, από ειδικούς, από επίσημα χείλη, από πολιτικούς και αυτοδιοικητικούς.
Η Πολιτεία αποδέκτης αυτών των προτάσεων και αναγνωρίζοντας την δυσάρεστη εξέλιξη, αποφάσισε κάποτε να συνταχθεί μια αναπτυξιακή Μελέτη για το Πωγώνι. Η πρώτη μελέτη έγινε από την «ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΕ» της τότε Νομαρχίας Ιωαννίνων και τώρα της Περιφέρειας. Ήταν μια ενδιαφέρουσα και λεπτομερής μελέτη, η οποία όμως δεν εφαρμόστηκε και ίσως, δεν διαβάστηκε ούτε μια σελίδα της. Παραμένει στα αρχεία, αν φυλάχτηκε, και όποιος ερευνητής την ξεφυλλίσει μόνο και συγκρίνει τα στατιστικά στοιχεία εκείνης της εποχής με τα σημερινά 0α διαπιστώσει ότι αυτή η κατάρρευση και ερημοποίηση είναι πλέον γεγονός.
Μια δεύτερη μελέτη, έγινε από το Υπουργείο Γεωργίας με την εταιρεία ΦΟΡΕΣΤ, που στην συνοπτική της πρόταση σαν πλαίσιο ανάπτυξης περιλαμβάνει:
-Την προστασία και διαχείριση του Φυσικού Περιβάλλοντος,
-Την τουριστική ανάπτυξη,
-Την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής
ΚΑΙ:
-ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ.
Τομείς οι οποίοι βρίσκονται συνεχώς στην αναπτυξιακή και τουριστική επικαιρότητα αλλά δεν αγγίζουν το Πωγώνι και αγνοούν παντελώς τη Δρόπολη, για την ανάπτυξη σταθερών σχέσεων με Αργυρόκαστρο, εν όψει μάλιστα της ένταξης της Αλβανίας στην Ε.Ε. Και η μελέτη αυτή ακολούθησε την πρώτη, στο αρχείο ή στην πολτοποίηση.
Και αποτελεί μια ειρωνεία να εφαρμόζονται κάποια διασυνοριακά προγράμματα για συνεργασία με την Αλβανία σε πολλούς τομείς, αλλά, να υπερβαίνουν ιππαστί το Πωγώνι άλλες μεσογειακές Επαρχίες της Ηπείρου.
Το 2000, με την μεγάλη πυρκαγιά που κατέκαψε το Κάτω Πωγώνι και με ανθρώπινα θύματα, πλημμύρησε ο καμμένος τόπος από επισκέπτες Υπουργούς, μέχρι και την άφιξη του πρωθυπουργού με ελικόπτερο, και διαπίστωσαν με μια έκδηλη ανησυχία την ερημοποίηση και εγκατάλειψη του παραμεθόριου χώρου. Με την πληθώρα των δηλώσεών τους, γεννήθηκαν τότε πολλές ελπίδες για μια αποτελεσματική επέμβαση. Θεραπεύτηκαν κάποιες πληγές και «ικανοποιήθηκαν» κάποιες αυτοδιοικητικές επιθυμίες! Και η ανάπτυξη έφυγε και πάλι. Και ο τουρισμός αγνοείται!
Στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα NATURA-2000 και στον πρώτο πίνακα των προστατευόμενων περιοχών εντάχθηκε σχεδόν το μισό Πωγώνι, από τη Λίμνη Ζαραβίνας μέχρι τη συνοριακή γραμμή του βουνού Νεμέρτσικας. Για το περιβάλλον! Από τότε και για όλα τα επόμενα χρόνια το πρόγραμμα ήταν σε «καραντίνα αποκλεισμού» από κάθε προσπάθεια προβλεπόμενης προστασίας, χωρίς βέβαια ίχνος τουριστικής συνιστώσας που τώρα εμφανίζεται σχεδόν ως αποκλειστικός στόχος της τουριστικής προβολής το Φυσικό Περιβάλλον, με βαθμούς στην Ουνέσκο!.
Ακόμη και το Υπουργείο Περιβάλλοντος, που με τόσες μεγαλοστομίες για την αξιοποίηση του περιβάλλοντος, θέλει να αγνοεί το Πωγώνι, ενός χαρακτηρισμένου παρθένου τοπίου, με τα εκτεταμένα δρυοδάση, την πλούσια πανίδα και χλωρίδα, αδιαφόρησε προκλητικά και μια σειρά επιστολών προς τον «δικό» μας υπουργό, έμεναν αναπάντητες, με αντ' αυτού να απαντούν κάποιες Γραμματείς!
Με μια αντικοινοτική συμπεριφορά, ακυρώθηκε σχεδόν ολικά και η προστατευόμενη και εντεταλμένη περιοχή «ΝΑ TURA-2000». Μέσα σε αυτή και η λίμνη Ζαραβίνας, αυτό το περιβαλλοντικό και τουριστικό διαμάντι, που τόσοι περιηγητές κατάγραψαν με θαυμασμό, έγινε τελικά μια πίστα συναυλιών!
Ένα διαφημιζόμενο περιβαλλοντικό πρόγραμμα τουριστικής αναδείξεως, παλαιών μονοπατιών, άφησε έξω μια μελέτη έτοιμη από πενταετίας και πλέον, για το μονοπάτι, πάνω στην διαδρομή από τη Δωδώνη στη αρχαία Απολλωνία, γνωστό ως Μεγάλο Ντερβένι, τοπόσημα με κυρίαρχη την μνήμη του έπους του 40, πλούσιο από περιβαλλοντικά στοιχεία, εκκλησιαστικά μνημεία, ιστορικά.
Η Μελέτη ανάπτυξης του Πωγωνίου της FOREST, σαφώς και επιγραμματικά κάνει λόγο για ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ανάπτυξη, προσθέτοντας και την ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ, αναγνωρίζοντας έτσι μια ιστορική διαπίστωση. ότι το Πωγώνι, στην έκταση της διακριτής από αρχαιοτάτων χρόνων Επαρχίας Πωγωνίου, αποτελούσε μαζί με τη Δερόπολη, ένα ενιαίο πολιτιστικό διαμέρισμα (ομόγλωττο, ομόθρησκο, ομογενές) με κοινή αναπτυξιακή ταυτότητα στις πρώτες αναπτυξιακές θέσεις επί Τουρκοκρατίας.
Και αυτή η μελέτη έμεινε στο συρτάρι. Και είναι αυτό που στην μεγάλη συζήτηση που γίνεται για τα Τουριστικά Γιάννενα, η οποία γίνεται τελευταία, με πρωτοβουλίες των Ξενοδόχων, αγνοείται όχι μόνον η μελέτη αυτή, αλλά ειδικά αυτή η διασυνοριακή παραγωγική και τουριστική συνεργασία που δεν επιχειρείται και δεν προωθείται ενόψει μάλιστα και της ένταξης της Αλβανίας στην Ε.Ε.
Αλλά και η καταληκτική επέκταση της Ιόνιας Οδού, η οποία διατρέχει σε μεγάλο τμήμα το Πωγώνι μέχρι την Κακαβιά, αφήνει έξω το Πωγώνι αναπτυξιακά και τουριστικά. Αυτός ο δρόμος, πατάει στα χνάρια του αρχαίου δρόμου Δωδώνης - Απολλώνιας και αναβιώνει μια πολύ παλιά επικοινωνία του ακριτικού Ηπειρωτικού Ελληνισμού. Ακόμη δεν εκδηλώθηκε από κάποια αρχή, ούτε από τους τουριστικούς παράγοντες, μια πρόταση, να ονομαστεί αυτό το τμήμα που δημοπρατήθηκε, ΔΩΔΩΝΑΙΑ ΟΔΟΣ. Ίσως κάποια στιγμή αιφνιδιαστούμε αν ακούσουμε για Οδό Σκεντέρμπεη ή και για Οδό Αλή πασά. για να ολοκληρωθεί η τουριστική γοητεία της Μουσουλμανικής μεγαλόπολης! Στους κύκλους της «Τσαμέρια», ακούγονται και απόψεις για τη «Νότια Αλβανία». Τα αυτονόητα παραλείπονται.
Το Πωγώνι και η Δερόπολη αποτελούν ισχυρό πολιτιστικό κρίκο, για μια κοινή τουριστική προσπάθεια και είναι αυτό που για αυτούς τους λόγους, η μελέτη της ΦΟΡΕΣΤ το σημειώνει ιδιαίτερα στις καταληκτικές της προτάσεις.
Ένα δείγμα αυτής της δυνατότητας πιστοποίησαν και οι δυο κοινές εκδηλώσεις (2022, 2023) στις Σχωριάδες του ξεκομμένου Πωγωνίου και στη Σιταριά του εδώ Πωγωνίου. Μια πρωτοβουλία με μεγάλη προσπάθεια και μεγάλη σημειολογία, της Ομοσπονδίας Αδελφοτήτων και Ενώσεων Πωγωνίου και Δήμου Αερόπολης με συνδρομή και άλλων συλλογικότητων. Οι δεσμοί αποδείχτηκαν ισχυροί και αναλλοίωτοι στις δραματικές δοκιμασίες του ιστορικού χρόνου και για τις δύο περιοχές.
Το Πωγώνι δεν το ξέχασε μόνον ο τουρισμός. Το ξέχασε η οργανωμένη Πολιτεία που το απένταξε από τα Προγράμματα των παραμεθόριων περιοχών, που πληθωρικά μοιράζονται σε άλλες ακριτικές περιοχές ακόμη και με επισκέψεις τονώσεως του φρονήματος των κατοίκων με συνεχείς παρουσίες υψηλών προσώπων και κυβερνητικών αξιωματούχων που συνοδεύονται με διανομές ευεργετημάτων, εκτελέσεως έργων και πιστώσεων.
Αυτή την περίοδο δεν εκτελείται στο Πωγώνι, κανένα παραγωγικό και αναπτυξιακό ή τουριστικό πρόγραμμα. Η προστατευόμενη περιοχή NATURA 2000, του Πωγωνίου έχει ουσιαστικά διαγραφεί από τη φροντίδα που προέβλεπε η ένταξή της.
Ίσως κάποτε κριθεί πόσο άστοχη και πόσο αμελέτητη ήταν η διεύρυνση της ταυτότητας του Πωγωνίου στην περιοχή Καλπακίου με πρωτεύουσα το Καλπάκι στο άκρον του ενιαίου χώρου. Το Δελβινάκι στον αφαλό της όλης έκτασης, έχει την άυλη φήμη της πότε πρωτεύουσας! Έμεινε στο περιθώριο όλη η περιοχή, της από αιώνων Επαρχίας Πωγωνίου, για να φθάσει δημοσιογράφος να περιγράφει και να χαρακτηρίζει την Πωγωνιανή, χωριό στην «Άκρη του Κόσμου», με τους πέντε γερόντους στο καφενείο βαριεστημένοι να παίζουν ξερή! Την Πωγωνιανή. την άλλοτε πρωτεύουσα της Επαρχίας του Πωγωνίου, την Ιδρυματική Πωγωνιανή που για 100 χρόνια αποτέλεσε μορφωτικό και πολιτιστικό Κέντρο της ακριτικής Ελλάδας.
Δεν τολμώ, να γράψω σε αυτή μου την κατάθεση ψυχής, κάποια πραγματικά στοιχεία του «ψυχόμετρου» της ερημοποίησης μερικών ακριτικών χωριών. Όχι της Στατιστικής Υπηρεσίας η οποία τηλεκατέγραψε ακόμη και απόδημους και αλλοδαπούς που περιστασιακά έμειναν εκεί. Αυτή την περίοδο -Μάρτιος- που κανονικά γινόταν η απογραφή πληθυσμού, θα μπορούσε η Αστυνομία η οποία έχει πλήρη και αριθμητικά στοιχεία των μόνιμων κατοίκων των χωριών, να δώσει στη δημοσιότητα τα στοιχεία αυτής της ερημοποίησης. Η καταγραφή ξεκινάει από ένα μεγάλο μηδέν (Ο), και συνεχίζει την μονοψήφια ακολουθία της ψυχρής και τρομακτικής Αριθμητικής.
Εκφώνηση κειμένου