.png)
Πανπωγωνισιακό
Αντάμωμα
Φίλοι καλώς ορίσατε-
Φίλοι κι αγαπημένοι
Με αυτή την προφώνηση χαιρέτησα πέρσι στις Σχωριάδες
του ξεκομμένου Πωγωνίου, το πολιτιστικό
αντάμωμα της Πωγωνήσιας παράδοσης που έγινε με πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας
Πωγωνησίων και της Αδελφότητας Σχωριαδιτών.
Και είπα τότε, ότι αυτός ο χαιρετισμός είναι από ένα
παλιό Πωγωνήσιο τραγούδι που άκουσα από
τον παπα Χρήστο Μάτσια από τα Κτίσματα.
Αμέσως μετά, στο πρόγραμμα των εκδηλώσεων, στις
Σχωριάδες, το πολυφωνικό συγκρότημα Δερόπολης άρχισε το πρόγραμμά του, τραγουδώντας αυτό το τραγούδι
Φίλοι καλώς ορίσατε-Φίλοι
αγαπημένοι
Φίλοι καλώς ορίσατε Φίλοι και
τιμημένοι
Ήταν μια άμεση επιβεβαίωση ότι, στο Πωγώνι και στη Δερόπολη,
διασώζεται ακόμη αναλλοίωτη μέσα στο χρόνο, μια κοινή πολιτιστική παράδοση, την οποία αποτύπωσε και ο αείμνηστος παπα Χρήστος, στην καταγραφή και διάσωση παλιών τραγουδιών, στο βιβλίο του ΠΩΓΩΝΙ-ΔΕΡΟΠΟΛΗ. Για να προσθέσω σήμερα σε αυτή την πολιτιστική σύναξη, σε αυτό το πολιτιστικό συλλείτουργο, ότι ο παπαΧρηστος ήταν μια αυθεντική σύζευξη αυτής της ταυτότητας ΠΩΓΩΝΙΟΥ ΚΑΙ ΔΕΡΟΠΟΛΗΣ. Αφού, ο πατέρας του ήταν από την παλιά Αρίνιστα και η μάνα του από την Πέπελη. Αντιλαμβάνεται κανείς τι κουβαλούσε στα γονίδιά του αυτός ο λειτουργός της Εκκλησίας και πως διαλογιζόταν και πως αισθανόταν, όταν τραγουδούσε αυτά τα τραγούδια της κοινής μας παράδοσης, και από τις πορδαλιές των Κτισμάτων, αντίκριζε για πολλά χρόνια την Πέπελη χωρίς κάποια ζωντανή επικοινωνία, χωρίς κάποια επαφή των συγγενικών κλάδων. Κι όμως αυτό το
μουσικό μας μέλισμα, που ήταν μια άϋλη επικοινωνία, περνούσε τους φραγμούς και
τα εμπόδια και συντηρούσε ζωντανή την κοινή μας παράδοση.
(πριν
προχωρήσω θέλω να παρεμβάλλω, κάτι από
την αυτοδιοικητική επικαιρότητα που έχει έμμεση σχέση με μια, όχι και πολύ
παλιά, εκκλησιαστική περίοδο μιας ευρύτερης περιοχής του ακριτικού Ηπειρωτικού
Ελληνισμού. Το 1832 με απόφαση του
Οικουμενικού Πατριαρχείου ενώθηκαν οι Επισκοπές Χειμάρας, Δελβίνου και
Δρυϊνουπόλεως, σε μία ενιαία Μητρόπολη, του Μητροπολίτη φημιζόμενου ως Υπερτίμου
και Εξάρχου Πάσης Χαονίας.
Σε αυτή τη συγχώνευση, ήταν μέσα και δίπλα στη Χειμάρα και το Πωγώνι και η
Δερόπολη. Έτσι σε αυτό το αντάμωμα ας προσθέσουμε μια προσευχή συμπαράστασης για τους
ομόδοξους και όμαιμους κάτοικους της Χειμάρας, στην δοκιμασία αυτοδιοίκησης που
περνάνε. Να τους ευχηθούμε κουράγιο, καρτερία και ελπίδα)-
- τι εννοούσε το Πατριαρχείο; με την ανάσυρση της
αρχαιοελληνικής ονομασίας Χαονίας: οι Χάονες, ήταν το πρώτο Ελληνικό φύλο που
κατοικούσε στην Ήπειρο Ίσως να είναι
αυτό που αποτελεί σήμερα την ΕΕΜ) που
παραμένει όρθια και αναλλοίωτη
και δεν έγινε μια ακόμη χαμένη πατρίδα
Σήμερα, με αυτό μας το πολιτιστικό συλλείτουργο, αυτή την κοινή παράδοση και την κοινή
διαδρομή, προβάλλουμε, αναβιώνουμε, και θηλικώνουμε δυνατά αυτούς τους πανάρχαιους
πολιτισμικούς κρίκους.
Και τιμούμε
τους κοινούς αγώνες των προγόνων μας,
διατηρώντας μια παράδοση με όλα τα πολιτιστικά τζοβαϊρικά άθικτα και ζωντανά.
Εφέτος, επιχειρείται αυτό το δεύτερο Παμπωγωνισιακό αντάμωμα στη Σιταριά
Πωγωνίου, με μια ευρύτερη συμμετοχή τών
περιοχών Πωγωνίου και Δερόπολης,
με πολιτιστικό πρόγραμμα που αναδεικνύει και πάλι και δυναμώνει αυτήν
την κοινή πολιτιστική παράδοση των δύο αυτών περιοχών που δεν αλλοιώθηκαν,
ΑΝ και για πολλά χρόνια βίωσαν
μια απομόνωση και την κυριαρχία άλλων
αντιλήψεων πολιτιστικής
παράδοσης.
Και η εκδήλωση αυτή αποτελεί ένα τόλμημα, σε μια
περίοδο που βρίσκονται σε εξέλιξη σημαντικά γεγονότα γύρω μας
Το αντάμωμα αυτό, πέραν της επιβεβαίωσης της κοινής
πολιτιστικής παράδοσης που διατηρείται ακόμη ζωντανή, έχει και μια
καταγραφή, μιας κοινής αναπτυξιακής πορείας
από το παρελθόν, μιας κοινής διαδρομής
προκοπής, όταν η επικοινωνία ανθρώπων και η διακίνηση αγαθών
ήταν ελεύθερη, και η οποία έχει
αφήσει την σφραγίδα της ανάπτυξης στην ιστορία τους.
Σε Κοινά
μονοπάτια, ντερβένια και παράδρομους, έτρεξαν μαζί οι πρόγονοί
μας. Στον ξενητεμό, στη φυγή
προ της βίας, σε εποχές συγκρούσεων και καταστροφών, Πολέμων και
διωγμών και Βρεθήκαμε δίπλα,
ΠΩΓΩΝΙ-ΔΕΡΟΠΟΛΗ αδελφωμένοι και συνοδοιπόροι.
Στην κατοχή
οι Πωγωνήσιοι βρήκαν στον κάμπο της Δερόπολης το λίγο καλαμπόκι της επιβίωσης,
και οι Δεροπολίτες βρήκαν καταφύγιο στο Πωγώνι
σε διωγμούς και εκπατρισμούς.
Στο
Οικοτροφείο, στα σχολεία και το Γυμνάσιο Πωγωνιανής, βρήκαν μια φωλιά, να
κουρνιάσουν προσφυγόπουλα από την Μειονότητα, και ένα δρόμο για την περαιτέρω
ευδοκίμηση.
Σε αυτά τα μονοπάτια. είναι
συμπυκνωμένη η ιστορία μιας δραματικής εικοσαετίας. Το 1940 Το Πωγώνι βρέθηκεμε
το Ανεξάρτητο Τάγμα Πωγωνίου, στις
επάλξεις στην πρώτη γραμμή, είπε το πρώτο πολεμικό όχι την αυγή της 28ης
Οκτωβρίου 1940 με την ανατίναξη της
γέφυρας της Αρίνιστα και στο τέλος της ίδιας ημέρας με την ανατίναξη της
γέφυρας τψν Αγίων. θυσία δύο
παραδοσιακών γεφυριών την Αρίνιστας και των Αγίων,, Δύο παραδοσιακά μνημεία της
περιοχής θυσιάστηκαν τότε και έμειναν ερείπια
για δεκάδες χρόνια χωρίς να αναστυλωθουν
ως ιστορικά μνημεία όπως η γέφυρα της Πλάκας και χωρίς στηθεί έστω μία
αναμνηστική στήλη στις πολλές τελετές
.στα τόσα χρόνια. Στα ίδια μονοπάτια το Πωγώνι έχει τις πρώτες θυσίες ανθρώπων την πρώτη μέρα
του πόλεμου. Το Πωγώνι γνωρίζει την πρώτη κατοχή και μια μαζική και δραματική
ομηρία των κατοίκων από δέκα χωριά, όπου μερικοί έφθασαν στην Ιταλία. Στην κατοχή δέκα χωριά πυρπολούνται με πολλά ανθρώπινα
θύματα. Διασυνοριακά επεισόδια,
προσθέτουν θύματα και διάχυτο φόβο ανασφάλειας. Μια πολύχρονη κατάσταση
περιορισμού κυκλοφορίας, με τις τραγικές συνέπειες του εμφύλιου, με πολλά
περιστατικά, που μοιραζόμασταν τον πόνο και τα δάκρυα πάνω στα σύνορα οι
Πωγωνήσιοι και οι Δ,εροπολίτες.
Από αυτά τα μονοπάτια πέρασε όλη η τραγωδία του Γένους
1990-1991 όταν χιλιάδες φυγάδες και πρόσφυγες Δεροπολίτες πέρασαν τα σύνορα και
στο Πωγώνι αισθάνθηκαν ξανά τη λευτεριά και
ζήτησαν βοήθεια και στοργή από την μητέρα πατρίδα. Η ιστορία του
Πωγωνίου και του διασυνοριακού χώρου αυτών των χρόνων δεν γράφτηκε ακόμη, και
στα συρματοπλέγματα πάνω έχει πολλές σελίδες με πολλά δάκρυα και αίμα Πωγωνησίων
και Δεροπολιτών
Η λαϊκή μούσα όμως, έχει καταγράψει και
διασώσει, με μοιρολόγια και κιντόγια, όλες τις κοινές δοκιμασίες, μαζί τραγουδάμε και μαζί
χορεύουμε, θρύλους και παραδόσεις, καϋμούς και πόνους, γεγονότα και
Ιστορία με ένα βουβό κλάμα.
.
Σήμερα, αυτή η
σύναξη, έτσι οργανωμένη, για πρώτη φορά, 33 χρόνια μετά το άνοιγμα των
συνόρων, έρχεται να τονίσει τα κοινά και ταυτόσημα πολιτιστικά
χαρακτηριστικά των δύο περιοχών, την γλώσσα
με την καθαρότερη Ελληνική προφορά, τις παραδόσεις, τα έθιμα, το πολυφωνικό
τραγούδι και το απόλυτο λευκό της Πωγωνήσιας και Δεροπολίτικης γυναικείας φορεσιάς, και
είναι αυτό που αποτελεί το εντυπωσιακό μας Τοπόσημο.
Ας αποτελέσει αυτό το αντάμωμα ένα ξεκίνημα
για πολλές τέτοιες μικτές συνάξεις, με
θεματικές πολιτιστικές ενότητες και ας κυοφορήσει σύντομα μια ιδέα για τη δημιουργία ενός κοινού
Πολιτιστικού Ιδρύματος, Πωγωνίου Δερόπολης, με ενεργά
τοπικά τμήματα στην Δερβιτσάνη και Πωγωνιανή, δύο τόπους
που διατηρούν μια εκατονταετή στενή
σχέση στην Παιδεία της μειονότητας, με την φοίτηση στο Γυμνάσιο Πωγωνιανής
περισσοτέρων από 400 παιδιά της Δερόπολης.
Και ας ξεκινήσει επί τέλους ένα αναπτυξιακό
πρόγραμμα από αυτά που μελετήθηκαν
για το Πωγώνι εδώ και αρκετά χρόνια, της
Περιφέρειας και της ΦΟΡΕΣΤ. το δεύτερο της ΦΟΡΕΣΤ του 2000, το
οποίο συνοπτικά προτείνει: μια
ολοκληρωμένη ανάπτυξη της περιοχής με άξονες:
-Την προστασία και
διαχείριση του Φυσικού Περιβάλλοντος,
-Την
τουριστική ανάπτυξη,
-Την
αναβάθμιση της ποιότητας ζωής.
-ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ
ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ .
Τομείς που
βρίσκονται μεν στην επικαιρότητα διαρκώς αλλά δεν αγγίζουν το Πωγώνι
και αγνοούν παντελώς τη Δρόπολη για την ανάπτυξη σταθερών σχέσεων
με Αργυρόκαστρο εν όψει μάλιστα της ένταξης της Αλβανίας στην Ε.Ε.
Αυτό σημειολογεί και το σημερινό πολιτιστικό μας αντάμωμα, αυτό το πνευματικό
συλλείτουργο Πωγωνίου -Δερόπολης.
ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ ΚΑΙ
ΠΑΛΙ ΜΑΖΙ
Η μελέτη είναι ακόμη στα συρτάρια.
Εδώ στη Σιταριά περνάει ένας πολύ παλιός δρόμος, ένα παλιό Ντερβένι,
ένα ιστορικό Μονοπάτι. Ας το περπατήσουμε πάλι μαζί ιστορικά, περιβαλλοντικά (με κυρίαρχη τη
διαμαντόπετρα της τουρκουάζ λίμνης του Οζερου) και θρησκευτικά αφού δεξιά
κι αριστερά, απλώνεται στις περιοχές μας, ο πιο μεγάλος αριθμός
εκλησιαστικών ιερών προσκυνημάτων(23), περισσότερα απ΄ οπουδήποτε αλλού, τα
περισσότερα ιδρυμένα με Αυτοκρατορικά Χρυσόβουλα και συγίλια.
Εδώ στη Σιταριά, σήμερα συναντιώνται δύο συμβολικές
παραδοσιακές μουσικές μελωδίες, που είναι ο Ντελή παπάς με το ιστορικό
γειτονικό Μοναστήρι στους Αγιούς και η Δεροπολίτισσα, δυο μελωδίες με τις οποίες ξεκινούν τα πανηγύρια μας, και
έτσι πιστεύω θα γίνει και εδώ σήμερα.
Οι χοροί μας, τα πανηγύρια μας αρχίζουν με τους παπάδες μας, που μια άλλη ιστορική Μελωδία
τους θέλει: ΠΑΠΑΔΕΣ ΛΕΒΕΝΤΑΔΕΣ
Παπάδες απ΄ τη Σωπική
από έναν θρύλο αντίστασης.
ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ ΚΑΙ
ΠΑΛΙ ΜΑΖΙ-
Η σκυτάλη περιμένει
τους νέους δρομείς σε μια νέα αφετηρία για ένα
περπάτημα στα χνάρια των προγόνων μας.
Και με αυτό τελειώνω, ευχαριστώντας τους οργανωτές του ανταμώματος που μου
έδωσαν αυτή την τιμή και τη χαρά να μιλήσω σε αυτή την πρωτοποριακή εκδήλωση.
Για να σας χαιρετίσω φιλικά με τα λόγια της ψυχής και
της παράδοσης.
Φίλοι καλώς ορίσατε
φίλοι αγαπημένοι
Φίλοι καλώς ορίσατε,
φίλοι και τιμημένοι.
a