Ανεμογεννήτριες στο Πωγώνι του Κωνσταντίνου Χρ. Κωστούλα

Ανεμογεννήτριες  στο Πωγώνι

Μια ύβρις για το περιβάλλον την παράδοση

και την ιστορία

Μεσοκαλόκαιρα  και μέσα στις πανηγυριώτικες μέρες χαλάρωσης  και απουσίες στις ξαπλώστρες,  εμφανίζεται προς «διαβούλευση» στην Περιφέρεια ως «επείγον» ένα έργο μαμούθ τοποθέτησης  ανεμογεννητριών στο Πωγώνι. Στο Πωγώνι που ήδη πληθωρικά σε σχέση με άλλες περιοχές έχει σε λειτουργία το μεγαλύτερο πάρκο ανεμογεννητριών σε λειτουργία. Το Πωγώνι  που βρίσκεται ΕΞΩ από κάθε αναπτυξιακό σχεδιασμό, περιμένοντας «μελέτες ανάπτυξης» από τη υποεπιτροπή της Βουλής και το Πολυτεχνείο, ή από το επείγον πρόγραμμα του Υπουργείου Ανάπτυξης «διασώσεως τις παραμεθόριες περιοχές που ερημοποιούνται καθολικά»  και πανθομολογούνται  φωναχτά από την εξουσία. Απουσιάζει ακόμη και από την Ημερήσια διάταξη των συνεδριάσεων της Περιφέρειας.

Αλλά ας  δούμε το θέμα λίγο απλά, τοπικά, περιβαλλοντικά,

παραδοσιακά και ιστορικά. Καταγράφονται ήδη οι πρώτες έντονες και σφοδρές αντιδράσεις από πρόσωπα και φορείς από το γεγονός ότι το έργο προωθείται ερήμην της τοπική κοινωνίας και χωρίς ενημέρωση για την τοπική έκταση και ποιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις θα έχει στην γεωφυσική εικόνα και διαμόρφωση της περιοχής.

Η περιοχή του βουνού Μακρύκαμπος,  στα όρια των Κοινοτήτων Πωγωνιανής-Ποντικατών, που θα εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες, ευρίσκεται στη ζώνη των 500  μέτρων από τη συνοριακή γραμμή. Στη ζώνη αυτή από πολλά χρόνια και προ του πολέμου, απαγορεύεται  από τις στρατιωτικές αρχές κάθε οικοδομική εργασία. Σε ορισμένες μάλιστα εποχές απαγορεύονταν η προσέγγιση, το κυνήγι, ακόμη και η φωτογράφηση.

Το υψόμετρο που προσδιορίζεται ότι θα τοποθετηθούν οι ανεμογεννήτριες είναι πάνω από 1000 μέτρα  (1662;), κάτι που ακυρώνει δήλωση-απόφαση του πρωθυπουργού προ ολίγων ετών που έκανε στα Γιάννενα, ότι: ανεμογεννήτριες δεν θα τοποθετηθούν πάνω από υψόμετρο 1000 μέτρων.

Είναι η πρώτη ένσταση η οποία δεν μπορεί να αγνοηθεί. Είναι  η ακύρωση μιας βασικής θέσης και αρχής του Πρωθυπουργικού λόγου και της αξιοπιστίας της εξουσίας.

Η περιοχή αυτή του βουνού Μακρύκαμπος, κατά την εποχή της εξουσίας του Χότζα στην Αλβανία, στη συνοριακή γραμμή ήταν φραγμένη με συρματοπλέγματα και ηλεκτροφόρα και με φυλάκια και περιπόλους φρούρησης, με πολλές περιπτώσεις διακρατικών επεισοδίων ακόμη και με νεκρούς. Απαγορεύονταν δε κάθε προσέγγιση και από την Αλβανική πλευρά. Αυτή η νεκρή ζώνη της περιοχή στις δυο πλευρές των συνόρων και το απρόσιτο και απάτητο και στο δασικά παρθένο τμήμα από την Ελληνική πλευρά, ιδίως στη μεσημβρινή πλευρά και έκταση, αποτέλεσε καταφύγιο και φυσικό εκτροφείο ζαρκαδιού και είναι ομολογημένο, (το άκουσα από πολλούς ακόμη και αγροφύλακες), ότι εγκαταβιούσαν εκεί ελεύθερα  ασφαλή περί τα 70-80 άτομα ζαρκαδιών. Η περιοχή λοιπόν έχει καταγράψει εκεί ένα σημαντικό περιβαλλοντικό προηγούμενο, το οποίο  δεν μπορεί να αγνοηθεί, σε μια εποχή που η Πολιτεία στα θέσμια, σύστησε Υπουργείο και δομές Περιβαλλοντικής πολιτικής εναρμονισμένης με διατάξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και είναι οι περιβαλλοντολόγοι οι οποίοι πρέπει να ψάχνουν και να αναζητούν να ανακαλύψουν το περιβαλλοντικό παρελθόν κάθε περιοχής. Στην περιοχή αυτή που θα τοποθετηθούν κάποιες μονάδες ανεμογεννητριών το όλο περιβαλλοντικό αυτό τοπίο θα καταστραφεί από τις μεγάλες διανοίξεις  των προσπελάσεων των μηχανημάτων εκσκαφών  και μεταφορά των τεράστιων τμημάτων των ανεμογεννητριών.

Για τους περιβαλλοντολόγους,  αφοσιωμένους ιερείς της σπουδής, ανάδειξης και διαφύλαξης των περιβαλλοντικών δεδομένων του παρελθόντος της περιοχής, που καταστρέφονται και εξαφανίζονται από τα έργα αυτά, πρέπει να τα χαρακτηρίσουν ως ΥΒΡΗ (με την αρχαία έννοια) κατά του περιβάλλοντος της περιοχής  με την καταστροφή του.

 Εδώ πρέπει να προσθέσω ότι σε αυτή την περιοχή του Μακρύκαμπου, οι περιβαλλοντολόγοι, που είναι άφαντοι τώρα, προσπαθούν να καταγράψουν και  διασώσουν κάποια άτομα των σπάνιων πτηνών, των  «κουκάλογων», με τη δημιουργία μάλιστα σταθμού διατροφής. Είναι και αυτό ένα διατηρούμενο περιβαλλοντικό δεδομένο που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Θα εξαφανιστεί. Το Λόγο έχουν και οι περιβαλλοντολόγοι  διασώστες του κουκάλογου. Σε αυτή  τη δική μου παρέμβαση, δεν μπορώ να αποφύγω  να καταγράψω μερικές δικές μου παιδικές περιβαλλοντικές αναμνήσεις από τα χρόνια της κατοχής  που έζησα στην Πωγωνιανή πριν από 80 χρόνια.  Τότε, και για να το συνδέσω  με το κουκάλογο, πάνω από το Μακρύκαμπο και την Πωγωνιανή πετούσαν πολλά κουκάλογα, ένα εντυπωσιακό θέαμα  με τα δίχρωμα φτερά τους να κάνει  πτήσεις  για να  εντοπίσουν κάποια  «κέρμα» για τροφή,  κάνοντας «κάθαρση» του περιβάλλοντος από τα μολυσμένα ψόφια ζώα

 Μια σημαντική αποικία κουκάλογων, είχαν φωλιές στη χαράδρα του Δολού, σε έναν βραχώδη σχηματισμό  στην Βοστινιώτικη πλευρά της χαράδρας.

Το βουνό  Μακρύκαμπος περιβαλλοντικά,  εκτείνεται σε μια μεγάλη λεκάνη από την πλευρά της Αλβανίας, με πλούσια βοσκοτόπια,  είναι  ο υδροσυλλέκτης των πηγών νερού στις  στις Κορύτες Ποντικατών από τις οποίες υδρεύονται Ποντικάτες και Πωγωνιανή. Αυτή η έκταση μαζί με τις πλαγιές του Μπόζοβου, στην πλευρά προς την Πωγωνιανή και μια κοιλάδα προς Σταυροσκιάδι, με  μια φυσική υδατοδεξαμενή, είναι συνολικά ένα παρθένο δάσος  στο οποίο για 200 χρόνια  δεν μπήκε τσεκούρι , με μια προφορική   παράδοση, από το γεγονός μιας χιονοστοιβάδας που κατέστρεψε σπίτια  και φόνευσε ανθρώπους.

 Είναι ένα απείραχτο μνημείο της φύσης με μια πλούσια ποικιλία χλωρίδας σε δένδρα, φυτά  και λουλούδια και μια επίσης μεγάλη ποικιλία άγριας πανίδας και καταφύγιο ορνιθοπανίδας  που μέχρι σήμερα δεν μελετήθηκαν,  αν και θα έπρεπε να χαρακτηριστεί ένα Αυθεντικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Στον όλο όγκο του Μακρύκαμπου εγκαταβιούν σχεδόν όλα τα άγρια ζώα από τα ερπετά, τα θηράματα, αλεπούδες κουνάβια ασβοί σκαντζόχεροι, λύκοι, τσακάλια  κ.ά. Συχνά εμφανίζεται και  περιέρχεται στην περιοχή  αρκούδα μόνη ή με αρκουδάκι. Εμφανίστηκε ακόμη και κοντά στην Πωγωνιανή σε σκουπιδότοπο όπου ρίχνονταν και τροφές από οικοτροφείο. Δεν είναι επίσης χωρίς περιβαλλοντική σημασία το γεγονός, αφού στην γειτονική κοιλάδα του Γορμού υπάρχουν δυο τοπωνυμίες με το όνομα  Αρκουδόλακκος.

Ακόμη και μέσα στην Πωγωνιανή ενθυμούμαι εμφάνιση αλεπούς, κουναβιού, ζαρκαδιού, πέρδικας,  γομαροτσώνη  κ.α.

Η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών στα όρια του ορεινού συγκροτήματος του Μακρύκαμπου, θα διαταράξει όλη την περιβαλλοντική ισορροπία της περιοχής και θα εξαφανίσει πολλά είδη του φυσικού πληθυσμού, με ακύρωση κάθε προγράμματος ανάπτυξης της περιοχής και με ερημοποίηση των οικισμών της περιοχής, κάτι που διαπιστώνεται πλέον και από την πολιτεία, η οποία αναγγέλλει συνεχώς μελέτες  και επεμβάσεις ανάπτυξης.

Μια ακόμη παρατήρηση είναι ότι σε όσα ανακοινώθηκαν η δημοσιοποιήθηκαν για τις ανεμογεννήτριες,  δεν περιγράφεται ούτε στοιχειωδώς η ακριβής διαδρομή των δρόμων που θα διανοιχτούν, τι διαστάσεις θα έχουν και ποιες επεμβάσεις  θα γίνουν στο περιβάλλον, για να περάσουν τα τεραστίων διαστάσεων τμήματα των ανεμογεννητριών. Δύο διαδρομές είναι αναγνωρίσιμες έξω από την αρτηρία προς Κακαβιά. Η μία από Χάνι Δελβινάκι, διακλάδωση προς Πωγωνιανή, μέχρι το γεφύρι του Φαραγγίου(και αυτό κάπως δύσκολα) και μετά θα περάσει τον δρόμο της Μπούνας  που είναι χωματόδρομος,  μέσα σε ένα περίφημο γνωστό δρυοδάσος με αδιαχώρητη  διάσταση για ογκώδη φορτία.

Συμβαίνει όμως ο δρόμος αυτός να έχει ένα ιστορικό κεφάλαιο που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Ο δρόμος αυτός αποτελεί, μέχρι τα σύνορα(θέση Στενά Σκήπη)  ανάμνηση του παλιού Ντερβένι (δρόμου) Ιωαννίνων – Τεπελενίου, όπου  έχουν αποφασιστεί αναπτυξιακά έργα στο πρόγραμμα «παλιά μονοπάτια» με πολλές στάσεις, σταθμούς  ιστορικών γεγονότων, με πολλές μαρτυρίες διαβάσεων ταξιδιωτών, περιηγητών και με ένα μεγάλο κεφάλαιο από το Επος του 40, όπου διαδραματίστηκαν εκεί νεώτερα γεγονότα τα οποία ανεβαίνουν και σκεπάζουν και τον Μακρύκαμπο.

 Η αλλαγή του τοπίου και της Φυσικής Γεωγραφίας με τη διάνοιξη εκεί νέων διαστάσεων δρόμων και νέες διανοίξεις στις δασοσκεπείς πλαγιές των Ποντικατών, και Ορεινού  Ξηροβάλτου, δεν μπορεί να αγνοηθεί. Είναι μια ύβρις για το περιβάλλον. Στα χωριά αυτά  η Ιστορία τραγουδάει ακόμα, μια μαζική ομηρία των κατοίκων τους από τους Ιταλούς(21 Νοεμβρίου 1940), για μερικούς έφθασαν ρι την Ιταλία, αυτό αλλοιώνει ή ακυρώνει όλο το σενάριο, τόσο της ιστορικής καταξίωσης όσο και κάποιας καλύτερης τύχης με αυτό το «ντερβένι». Οι διανοίξεις αυτών των δρόμων αποτελούν ύβρη  για το περιβάλλον  και για την ιστορική μνήμη των χωριών αλλά και του Έπους του  40. 

Τελειώνω αυτή την παρέμβαση, με μια παλιά περιβαλλοντική εμπορική αναφορά από τη Βοστίνα (Πωγωνιανή) με μια πιστοποίηση  ενός δείγματος λαϊκού σεβασμού στο περιβάλλον που δίνει και μια πληροφορία για ένα πτηνό που εξαφανίστηκε. Ο Βοστινίωτης επιχειρηματίας (1848-1920) Παναγιώτης Κυρούσης, Τραπεζίτης, έμπορος, δεκατιστής, Δήμαρχος, επίτροπος, εργολάβος,  που κατασκεύασε την παλιά γέφυρα των Αγίων και διαμόρφωσε την εμπορική αγορά της Πωγωνιανής, στη εμπορική σφραγίδα του, εικονίζει  και έναν τζέρμπο, ένα γυμνόλαιμο γυπαετό, ένα πουλι που θεωρείται ιερό γιατί συμβάλει στην κάθαρση του περιβάλλοντος από τις «κέρμες», τα πτώματα νεκρών ζώων.

Θα μπορούσαμε να τον θεωρήσουμε ένα πρόδρομο περιβαλλοντολόγο  ή ένα δείγμα κοινωνικής  περιβαλλοντολογικής αντίληψης.  Οι ανεμογεννήτριες στον Μακρύκαμπο στερούνται  μιας τέτοιας σύγχρονης  κοινωνικής ευαισθησίας. Αφήνουν έξω μια πολύ παλιά περιβαλλοντική  παράδοση.

Οι ανεμογεννήτριες δεν είναι επένδυση του τόπου. Οι δημοσιευμένες έγκυρες απόψεις, ότι έχουν διάρκεια ζωής  20 χρόνια  δεν καλύπτουν ούτε τα όνειρα μιας γενιάς. Η συνέχεια είναι η απομάκρυνση των λειψάνων και η αποκατάσταση του τοπίου και του περιβάλλοντος που δεν αναφέρεται στη διαφήμιση. Τα οπλισμένα σκροδέματα που δύσκολα θα απομακρυνθούν θα θυμίζουν το μέγεθος της ύβρης απέναντι στη φύση. Τα  «Κόλλυβα» που υπόσχονται οι «επενδυτές» σαν έκπτωση τιμολογίων  είναι καθρεπτάκι για ιθαγενείς, γιατί είναι αμφίβολο αν θα υπάρχουν μετρητές Ρεύματος στα ερημοχώρια Αυτό μπορεί να διαπιστωθεί και με μια απλή στατιστική,  να δείχνει πόσοι μετρητές σπιτιών θα λειτουργούν  διαχρονικά και πόση είναι η συνολική κατανάλωση ρεύματος  οικιών στο Πωγώνι και ποια ήταν σε προηγούμενα χρόνια. 

Κωνσταντίνος   Χρ. Κωστούλας

Δημοσιεύτηκε και στον «ΠΡΩΪΝΟ ΛΟΓΟ» Ιωαννίνων

30  Αυγούστου  2025