(2).gif)
Μνημοσύνη
Πέτρου-Λούκα
Χαλκιά
με ένα Πωγωνήσιο Μοιρολόγι
Ήταν ένα απόγευμα, μέρας Πανηγυριού στη Μερόπη, στο
μεσοχώρι κάτω από τον πλάτανο. Είχαν τελειώσει τα «ντολιά» και το
τακίμι του Πέτρου, που πάντα έπαιζε στο πανηγύρι μας, μάζευαν τα όργανα για να
συνεχίσουν το βράδυ το χορό. Λίγοι ήταν στο μεσοχώρι, αφοσιωμένοι στον Πέτρο
και αφοσιωμένοι φίλοι του κλαρίνου του. Η γνωριμία μας έτρεχε κάποια χρόνια και ο διάλογος πάντα
φιλικός. Τον πλησίασα, τον σταμάτησα πριν φύγει.
- Πέτρο του λέω: γνωρίζεις , παίζεις εκείνο το μοιρολόγι του Κώστα Μπατζή, Ντίνο Κουλό τον ακούγαμε, πρώτο κλαρίνο στο Πωγώνι και άρχοντα των Πωγωνήσιων πανηγυριών; Αυτό που σύνθεσε για το γιό του Δημήτρη Μπατζή, νέου ταλαντούχου κλαριτζή, που σκοτώθηκε στον πόλεμο του 40 στο Καλπάκι, τον Νοέμβριο 14, με το κλαρίνο του στο σακκίδιο. Αυτό το μοιρολόγι με το οποίο ο Ντίνος ξεκινούσε πάντοτε πανηγύρια και ζιαφέτια, γάμους και τελετές ακόμη και νεκρόδειπνα;
-
Χαμογέλασε λίγο, και
βέβαια το ξέρω, μου απαντά και σταμάτησε.
-
Τί λες Πέτρο,
να σε ακούσουμε εδώ κάτω από τον πλάτανο
που το έπαιξε και ο Κώστας Μπατζής στα
παλιά πανηγύρια μας;
Έβγαλε το κλαρίνο από τη τσάντα του, στηρίχθηκε λίγο
στο πεζούλι του πλάτανου και άρχισε να παίζει το μοιρολόγι για το Δημήτρη
Μπατζή, το νεκρό πολεμιστή του 40, που ακούγονταν σε μια απόλυτη σιγή, ήταν μια
μυσταγωγική τελετή καθώς το ηρωϊκό και πένθιμο Πωγωνήσιο μοιρολόγι του πόλεμου, γύριζε πίσω το ρολόϊ
του χρόνου. Το άκουσμα κάτω από τον πλάτανο και δίπλα στην Εκκλησία μετατράπηκε
σε τελετουργία μνημοσύνης. Δεν άργησαν να πέσουν τα πρώτα δάκρυα των
γυναικών, τα μαντίλια γέμισαν, οι γεροντότεροι θυμήθηκαν τον Ντίνο
Κουλό, τα παλιά πανηγύρια, τα άδεια τώρα στασίδια, την ερημιά του χωριού.
Έκλεισε με ένα παρατεταμένο χειροκρότημα και τα μικρά παιδιά τον πλησίασαν με
δέος και θαυμασμό, κατέγραψαν και αυτά
στη άγουρη μνήμη τους, μια νέα θύμηση, πήραν μια πρώτη «μεταλαβιά» της Πωγωνήσιας μουσικής παράδοσης, από τον
Πέτρο το δεξιοτέχνη του κλαρίνου για να τον θυμούνται.
Το χρονικό του Δημήτρη Μπατζή έχει περάσει και σε
βιβλίο Αναγνωστικό του Δημοτικού
Σχολείου. Στην έρευνά μου για τα
γεγονότα του πόλεμου 1940-41 στο Πωγώνι, το βρήκα μπροστά μου και το κατέγραψα. Ο Δημήτρης
Μπατζής πήρε τα «πατήματα» στα πλήκτρα του κλαρίνου, από τον
πατέρα του Κώστα Μπατζή, φημισμένο δεξιοτέχνη του κλαρίνου, από το Βασιλικό
Πωγωνίου. Γρήγορα ο Δημήτρης
χαρακτηρίστηκε ταλαντούχος. Μια πληροφορία τον φέρει μέλος του λαϊκού
συγκροτήματος που πήγε στο Βερολίνο στους Ολυμπιακούς του 1936.
Στρατεύτηκε το 1939 στο Ανεξάρτητο Τάγμα Δελβινακίου, στον τρίτο
Λόχο, που ήταν στρατοπεδευμένος στην
Παναγιά Σταυροσκιαδίου, στη αμυντική εκεί
αποστολή του Τάγματος, του
αναμενόμενου πόλεμου. Για την ιστορία,
στις 20-Οκτωβρίου 1940, μια εβδομάδα πριν την κήρυξη του
πόλεμου, στο στρατόπεδο του Σταυροσκιαδίου, έφθασαν μαθητές νεολαίοι και
καθηγητές του Γυμνασίου Πωγωνιανής, για να ψυχαγωγήσουν τους στρατιώτες. Ο Δημήτρης Μπατζής κράτησε με το κλαρίνο του την ατμόσφαιρα του ενθουσιασμού και ανέβασε
το φρόνημα των στρατιωτών. Ήταν το τελευταίο
λάλισμα του Δημήτρη.
Η επόμενη φάση ήταν σύντομη για το Δημήτρη. Στις
14 Νοεμβρίου 1940, η διλοχία του Τάγματος Δελβινακίου, βρίσκεται στο
Καλπάκι, παρατάχτηκε στη θέση περίπου του μνημείου του τσολιά, σε επιθετική
διάταξη εξόρμησης για τη μάχη που άρχιζε. Εκεί στη μάχη αφήνει
ο Δημήτρης την τελευταία του πνοή, σε θέση απέναντι από τον τσολιά, με το
κλαρίνο στο σακίδιο. Το έφερε πάντοτε μαζί του για να τιμήσει τους ηρωϊσμούς
και τις νίκες των συμπολεμιστών του ή να παίξει το πένθιμο μοιρολόγι στην τελετουργία της θυσίας τους.
Ευτύχησα να
συμπληρώσω την ιστορική πορεία και διαδρομή του Ανεξάρτητου Τάγματος
Δελβινακίου στον πόλεμο 1940-41, και να εκδώσω μια επιτομή. Στις
εκδηλώσεις παρουσίασης του βιβλίου μου στα Ιωάννινα (Ξενία-Σεραϊ) και Αθήνα (Χίλτον), ο αείμνηστος Πέτρος Λούκας,
είχε την προθυμία και καλοσύνη να πλουτίσει
τις εκδηλώσεις αυτές, με ένα
καταληκτικό κλείσιμο, παίζοντας μαζί με
το αδελφό του Αχιλλέα (κλαρίνο-βιολί),
το Πωγωνήσιο μοιρολόϊ του
Κώστα Μπατζή για το γιό του Δημήτρη.
Η
παρουσίαση αυτή του Πέτρου και του Αχιλλέα
παρουσάστηκε με την ακόλουθη εκφώνηση:
Τώρα ο Πέτρος με τον Αχιλλέα θα κλείσει την εκδήλωση
με ένα Πωγωνήσιο μοιρολόγι
Ένα Πωγωνήσιο, άσμα ηρωϊκό και πένθιμο για τον Πωγωνήσιο κλαρινίστα Δημήτρη Μπατσή, τον
πρώτο νεκρό του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου στον πόλεμο του 1940.
Ένα Πωγωνήσιο,
άσμα ηρωϊκό και πένθημο για τους πεσόντες αξιωματικούς και στρατιώτες του
Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου
Ένα Πωγωνήσιο, άσμα ηρωϊκό και πένθιμο για όλους τους
πεσόντες αξιωματικούς και στρατιώτες στο Έπος του 40.
Κλείνοντας
αυτή τη μνημοσύνη, να προσθέσω για τον αείμνηστο Πέτρο, ότι στην συνολική του μεγάλη προσφορά στην λαϊκή
μουσική παράδοση του Πωγωνίου, άφησε μια μεγάλη παρακαταθήκη με ήχο και
αντίλαλο να πλανάτε στα πέρατα του κόσμου, όπου
ακούγεται η Ελλάδα. Μέσα στα πολλά ακούσματα του κλαρίνου του
είναι και η διασκευή του Πωγωνήσιου μοιρολογιού του Κώστα Μπατζή
για το γιό του Δημήτρη, πλουτισμένο με καταληκτική σύνθεση από την υμνολογία των «Χαιρετισμών»(Ω γλυκύ μου έαρ…). Στις παρουσιάσεις αυτού του Πωγωνήσιου μοιρολογιού στις επετειακές γιορτές αυτό το άκουσμα σαν μοιρολόγι του πόλεμου καταγράφεται
ως μια συνέχεια της Πωγωνήσιας μουσικής παράδοσης, η οποία σε πολλά τραγούδια περιγράφει κάτι από την ιστορία του Πωγωνίου. Το «μοναστήρι
στους Αγιούς», Η «Δεροπολίτισσα»,
το «Δέλβινο και Τσαμουργίά», «οι
παπάδες απ΄τη Σωπική», το «αγωπάνω στο Κουτσόκρανο» και άλλα μοιρολόγια
αποτελούν ιστορικά μελίσματα που
τραγουδιούνται ακόμη, και με αυτά ξεκινούν πάντοτε τα πανηγύρια του
Πωγωνίου με πρωτοστάτες τους παπάδες.
Σε
αυτή τη μνημοσύνη για τον Πέτρο, με το μέγεθος της Πωγωνήσιας προσφοράς
του στη Μουσική παράδοση, δεν μπορούμε να παραλείψουμε, ότι ο Μεγάλος αυτός
Πωγωνήσιος λαϊκός Δημιουργός, ουδέποτε
κλήθηκε από τον Δήμο Πωγωνίου να ακουστεί στις γιορτές του Καλπακίου, να παίξει το Πωγωνήσιο μοιρολόγι για τον
Δημήτρη Μπατζή το άσμα Ηρωϊκό και
Πένθιμο για τους νεκρούς του Έπους του
40, και ουδέποτε αναφέρθηκε το όνομα του Δημήτρη Μπατζή, που
έπεσε εκεί απέναντι από τον τσολιά, ο
πρώτος νεκρός του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου, του Πωγωνίου στη σύνθεσή του, και να
απουσιάζει το όνομά του από το «Προσκλητήριο των πεσόντων» που
διαβάζεται στο μνημόσυνο από αξιωματικό.
Από
αυτή τη Μνημοσύνη του μεγάλου μας Πέτρου, δεν μπορούσε να λείπει και αυτή η
αναφορά στο Πωγωνήσιο μοιρολόγι που συνδέεται με το Έπος του 40,
το οποίο αποτελεί μια παρακαταθήκη του Πέτρου, στη σύνθεση που άφησε.