Vostiniotis: Ξηρόβαλτο

Μια τόση δα κουκκίδα στο χάρτη της Ηπείρου. Ένα από τα 40 χωριά της επαρχίας Πωγωνίου Ιωαννίνων. Ανήκει στον Δήμο Πωγωνίου. Απέχει 68 χιλ. από τα Γιάννινα, 14 χιλ. από την Πωγωνιανή και 2,5 χιλ. από την οριοθετική γραμμή Ελλάδας - Αλβανίας. Είναι κτισμένο αμφιθεατρικά, σε υψόμετρο 800 μ. Γύρω του αγναντεύει τα χωριά Ορεινό, Ποντικάτες και Αργυροχώρι.

Η Εκκλησία του Αγίου Νικολάου

   Ο Άγιος Νικόλαος είναι η κεντρική εκκλησία του χωριού. Είναι κτισμένη σε ρυθμό βασιλικής με μεγάλο χαγιάτι στο μπροστινό μέρος, όπως οι περισσότερες εκκλησίες στο Πωγώνι. Βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά του χωριού. Μπροστά της απλώνεται η μεγάλη πλατεία με τις γέρικες βελανιδιές, όπου γίνονται και τα πανηγύρια. Στον ίδιο χώρο που είναι σήμερα κτισμένη η Εκκλησία υπήρχε κάποιο παλαιό Μοναστήρι ή Εκκλησάκι. Ένα σημαντικό στοιχείο που μαρτυρά την ύπαρξή του είναι η πρόσφατη σχετικά αποκάλυψη μιας τοξωτής πόρτας, η οποία από την μέσα πλευρά της εκκλησίας δεν φαίνεται, δηλαδή υπάρχει κανονικός τοίχος.
   Το καμπαναριό και εξωτερική τοξωτή είσοδος έγιναν μεταγενέστερα, το 1888 και 1915 αντίστοιχα.

Στην Εκκλησία μας υπάρχουν κειμήλια, βιβλία, εικόνες, ευαγγέλιο, εξαπτέρυγα, Επιτάφιος, Άγιο Δισκοπότηρο, στέγανα γάμου, τα οποία είναι αφιερώματα από ξενιτεμένους συγχωριανούς μας.

.Αφιερώματα ταξιδεμένων Ξηροβαλτινών

.Ο Άγιος Νικόλαος ο Μυρεών, σπάνια εικόνα του 1850 περίπου.

Η Εκκλησία της Παναγιάς

Η Παναγία η Παλαιοχωρίτισσα, όπως είναι γνωστή η εκκλησία αυτή, κτιστηκε το 1963 πάνω στα ερείπια του παλαιού ναού του Παλαιοχωρίου (έτσι ονομάζονταν το χωριό όπου κατοικούσαν οι πρόγονοί μας στην προηγούμενη τοποθεσία του, δηλαδή μέχρι το 1700 περίπου). Γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, στα Γεννέθλια της Θεοτόκου. Ανακαινίστηκε το 2000 με δαπάνες των απανταχού Ξηροβαλτινών.

H Τοποθεσία "Νόσιω"

Πρόκειται για τα ερείπια πλεον μεγάλου πέτρινου αρχοντικού που καταστράφηκε στα τέλη του 19ου αι. Η ιδιοκτήτριά του Αθανασία (Νόσιω) Μπούντρη πέθανε άκληρη. Ο χώρος είναι απροσπέλαστος από την πυκνή βλάστηση, αποτελεί όμως ακόμη σημείο αναφοράς για τους κατοίκους του χωριού.

Το Σχολείο

Το κτίριο του σχολείου κτίστηκε το 1913 με κοινη δαπάνη των απανταχού Ξηροβαλτινών. Το σχολείο εξυπηρετούσε τα χωριά Ορεινό και Ξηρόβαλτο μέχρι το 1970 που έκλεισε οριστικά. την χρονιά αυτή το σχολείο είχε 4 μαθητές.